مباني نظري موسيقي دوره سلجوقي در متون قرون پنجم تا هفتم هجري ( 125-140)

conceptual basis of muic in siljuk period based on the 5 the to 7the centuries a.h.texts (125-140)

از موسيقي عصر سلجوقي اطلاعات اندكي در دست است، زيرا نواي موسيقي آن دوره، برخلاف برخي بناها، آثار فلزكاري و ديگر هنرهاي دستي و همچنين ديوان اشعار شاعران، براي هميشه از دست رفته و از طرف ديگر به نظر مي‌رسد در دوره سلجوقي (شايد به سبب نبردها و جابه‌جايي‌هاي بسيار) نگارش رسالات موسيقي چندان رونق نداشته است. با اين همه گزارش‌ها و نشانه‌هايي در منابع مكتوب، از جمله ديوان شاعران آن عصر در دست است كه نشان مي‌دهد دربارهاي متعدد سلجوقي (431 تا 628 ه) از حمايت موسيقي‌دانان برجسته دريغ نداشتند. نيز در اين دوره رسالاتي در باب موسيقي نوشته شده، از جمله رساله‌ موسيقي خيام و رساله‌ موسيقي محمد نيشابوري، و بخش موسيقي جامع‌العلوم (باب چهل و هشتم). برپايه اين منابع موسيقي اين عصر به موسيقي بزمي و رزمي قابل تقسيم است. از سازهايي كه در موسيقي بزمي به كار مي‌رفته مي‌توان از رباب، چغانه، چنگ، سنج، تنبور، ني، رود، بربط (عود، مزهر)، و دف نام برد. برخي سازهايي كه در موسيقي رزمي به كار رفته عبارت است از طبل و كوس و بوروِ پرَنگ و نفير كه ساخت دو ساز اخير به الب ارسلان نسبت داده شده است. اين گمان را نيز مي‌توان مطرح كرد كه احتمالا با گسترش قلمرو سلجوقيان از شرق به غرب، نظام دوازده پرده (مقام) خراسان به روم و بغداد رسيده است.