پديد آورندگان :
كاوسي رحيم ، علي نويسنده دانش آموخته كارشناسي ارشد دانشگاه آزاد اسلامي ، واحد علوم تحقيقات تهران ، گروه تاريخ علم ، تهران ، ايران kavousi -rahim, ali , كوهكن ، رضا نويسنده استاديار موسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران ، گروه اديان و عرفان ، تهران ، ايران kouhkan , reza , فرهمند ، يونس نويسنده استاديار دانشگاه آزاد اسلامي ، واحد علوم تحقيقات تهران ، گروه تاريخ و تمدن ملل اسلامي ، تهران ، ايران farahmand , younes
كليدواژه :
حسن بن زاهد كرماني , كيمياي اسلامي , مفتاح الرموز , مقلادالكنوز , منتخب مفتاح الرموز
چكيده فارسي :
حسن بن زاهد، مشهور به غريبِ كرماني از دانشمندان ايراني است كه در نيمه اول سده هشتم هجري زنده بوده است. وي در سال 723 هجري قمري از فضاي نامساعد اجتماعي و فرهنگي ايران در زمان حكومت ابوسعيدِ بهادر از ايلخانان مغول به زير سايه حمايت سلطان محمد بن تُغلُق، دومين پادشاه سلسله تُغلُق شاهيانِ هند پناه برد و آثاري در علم كيميا تاليف و به آن پادشاه تقديم نمود. اولين اثر اين نويسنده، كتابي به زبان فارسي با عنوان مفتاح الرموز در 6 باب و 31 فصل است. اين كتاب در كليات و مباني علم كيميا و بين سال‌هاي 723 تا 726 هجري قمري تصنيف شده است. از اين دانشمند مسلمان، كه متاسفانه تاكنون ناشناخته مانده است، حداقل دو اثر ديگر در علم كيميا به زبان فارسي بر جا مانده است: مقلادالكنوز كه جنبه عملي و تجربي آن بيشتر بوده و به شرح فرايندها و آلات و ادوات كيمياگري پرداخته و رساله مختصري با عنوان منتخب مفتاح-الرموز كـه هرچند مطالـب آن تا حدي به مفتاح الرموز شباهت دارد، اما كتاب مستقلي است.
چكيده لاتين :
0assan ibn Z?hed Kirm?n?, an Alchemist of 8th Century and his Works
Ali Kavousi-rahim
M. A. Candidate, Department of History of Science, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
Reza Kouhkan
Assistant Professor, Department of Religions & Mysticism, Iranian Institute of Philosophy, Tehran, Iran
Younes Farahmand
Assistant Professor, Department of History & Civilization of Islamic Nations, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
0assan ibn Z?hed Gharib Kerm?ni was a Persian Muslim alchemist, lived in first half of the 8th century. In the period of Abu-Sa`id Bah?dur of Mongol Ilkh?nate dynasty in Iran, Ibn Z?hed travelled in 723 A.H. to India, where he was supported by Sult?n Mohammad ibn Tughluq, the second king of the Tughlaq dynasty of India, and then his alchemical books were dedicated to the king. His first book, Mift?h al-rom?z is an authentic book that deals with the fundamentals of Alchemy, covering 6 chapters and 31 parts. Two other Farsi books are left by him and unfortunately not well-known: Mighl?d al-kon?z which explains alchemical processes, tools and equipments used in alchemy and Muntakhab (a selection) of Mift?h al-rom?z which is an independent treatise, however, more or less, is similar to Mift?h al-rom?z.
Keywords: 0assan ibn Z?hed Kirm?n?, Islamic Alchemy, Mift?h al-rum?z, Mighl?d al-kun?z, Muntakhab of Mift?h al-rum?z.
