بررسي مداخله در ساماندهي بافت‌هاي فرسوده و ناكارآمد شهري با رويكرد تركيبي (نمونه موردي: محله زينبيه زنجان)

Intervention in the arranging of exhausted fabrics with the combination approach (Case study: Zeinabieh quarter in Zanjan city)

بافت فرسوده، به مفهوم فرسودگي كالبدي و اجتماعي، محصول تاثير و تاثر متقابل فرايندهاي اجتماعي و فضاي جغرافيايي است. بدين سبب موضوع بهسازي و نوسازي بافت‌هاي فرسوده شهري، همواره يكي از مسايل و چالشهاي شهرهاي امروزي است، كه انديشمندان حوزه هاي مختلف و مديران شهري را به حيطه تلاش در جهت بهسازي و نوسازي آن كشانده است. در اين راستا رويكردهاي مختلفي چون بازسازي، بهسازي، نوسازي، توانمندسازي و ... در چند دهه اخير مطرح شده و مورد آزمون قرار گرفته است. اين اقدامات در ايران بصورت پراكنده و گاهاً متناقض با ويژگي‌هاي بافت شكل گرفته كه همين عامل دريده شدن بافت اجتماعي و فرهنگي را سبب ساز شده است. اين امر نتيجه نگاه صرفاً كاركردگرا و اقتصادي و ضعف نگرش فرهنگ گرا (سنت گرا) و لحاظ نكردن مشاركت مردم درفرايند مداخله بافت‌هاي فرسوده است. اين مقاله با استفاده از روش توصيفي- تبيني ابتدا مفاهيم و تعاريف مربوط به بافت فرسوده و شيوه هاي مداخله در آن پرداخته و سپس با مطالعه محدوده موردي يعني محله زينبيه شهر زنجان لزوم استفاده از نگرش تلفيقي كاركردگرا و فرهنگ گرا پرداخته است. گردآوري داده ها در اين تحقيق كتابخانه اي و ميداني است كه در روش ميداني، با استفاده ار روش نمونه گيري كوچران 100نمونه پرسشنامه به شيوه تصادفي ازساكنين بافت تكميل ودر نرم افزار SPSSپياده شد. سپس با استفاده از تحليل آمار خي دو و تي تست(t-test) تجزيه و تحيلل داده‌ها وآزمون فرضيات انجام گرفت. نتايج حاصل نشان دهنده آن است كه استفاده از رويكرد تركيبي با تلفيق رويكرد كاركردگرا (اقتصاد محور) و فرهنگ‌گرا (سنت گرا) با هدف ارتقا ارزش زمين و بهروه‌وري از آن و حفظ هويت و عناصر فرهنگي و اجتماعي بافت فرسوده مناسب‌ترين شيوه مداخله در بافت‌هاي فرسوده است. به طوري كه هم منافع رويكرد كاركردگرا و هم مزاياي رويكرد فرهنگ‌گرا تضمين مي‌شود.

Exhausted texture, i.e. physical and social exhaustion, is the product of the interaction of social processes and geographical space. Therefore, the improvement and renovation of old urban tissue have always been one of the problems and challenges in today’s cities that has made scholars and managers of the various areas try to bring the modernization and improvement. Regarding this issue, various theories and approaches such as reconstruction, improvement, renovation, empowerment, etc. have been proposed and tested in recent decades. In Iran, these issues have been formed scattered and sometimes contradictory with texture features. That is why social and cultural fabric of the building has been ripped off. This is the result of purely functionalist, economical and weak culture-oriented (traditional) view in which the people’s participation is not considered in the intervention to the exhausted fabric. This paper by using description-explanation method, firstly investigates definitions and concepts related to exhausted fabric and intervention ways and next by case study (Zeinabieh quarter of Zanjan city) investigates the necessity for using a combination of functionalism and culture-oriented approach. Methods of data collection in this research are library and survey. In the survey method, by using the sampling Cochran, 100 of the residents are chosen randomly and the questionnaires are filled in by them, after that the data are transferred to SPSS software. Then, the chi-square and t-test statistical analysis were used to perform data analysis and test hypotheses. Findings show that mixed approach with joining functionalist (economy-oriented) and culture-oriented (traditionalist) with the aim of increasing the land value, their productivity and keeping cultural identity and social elements of the exhausted fabric will be the best method for intervention to exhausted fabrics. By using the proposed approach, the benefits of functionalist approach are achieved and advantages of culture-oriented approach are guaranteed.