تكاپوي نظري براي كشف مواضع هنجاري اسلام درباره سرگرمي

A Theoretical Attempt at Discovering Islamic Normative Stance towards Entertainment

يكي از نيازهاي بنيادي و ديرپاي انسان كه همواره به گونه‏هاي متفاوت و متناسب با درك و تقاضاي فردي و جمعي و امكانات محيطي، در قالب كنش‏هايي پاسخ يافته است، نياز به سرگرمي و پر كردن اوقات فراغت به شيوه‏هاي متنوع و خلّاق بوده است. فراغت اگر در گذشته به صورتي درهم‏آميخته با كار و تلاش و روندهاي معمول زندگي بدون نياز به تمهيدات و چاره‏انديشي‏هاي ويژه، پوشش مي‏يافت و يا بيشتر در ميان كودكان و نوجوانان يا اقشار متمكن و مرفه احساس مي‏شد، امروزه به يكي از فرصت‏هاي همگاني مستقل از روندهاي عادي كار و تلاش رسمي، و به شدت نيازمند سياست‏گذاري و برنامه‏ريزي، تمهيد مقدمات و تخصيص امكانات تبديل شده است. هم‏اكنون با نهادي شدن همه سازوكارها و مجاري معطوف به نيازهاي جمعي، تامين اين نياز نيز به مجموعه‏اي از نهادها و سازمان‏هاي اجتماعي داراي گستره ملي و بين‏المللي محول شده است. پرسشي كه اين نوشتار درصدد پاسخ بدان است اينكه اسلام به منزله يك دين و فرانهادي اجتماعي در جامعه اسلامي ايران، درباره اين نياز و اقتضايات و ملزومات آن چه موضعي دارد؟ خطوط هنجاري عام مستفاد از شريعت اسلام كه در مقام ارضاي اين نياز از مجراي كنش‏هاي فردي يا اقدامات سازماني بايد منظور شوند، چه ويژگي‏هايي دارند؟ اتهام تاريخي به اديان مبني بر بي‏اعتنايي و كم‏التفاتي و بلكه معاندت با اين سنخ خواست‏ها و كراهت و تحذر اغلب مومنان و متشرعان از اين قبيل اشتغالات، بررسي و مطالعه و موضع‏گيري در اين‏باره را به يكي از جدي‏ترين و ضروري‏ترين نيازها در قلمرو پژوهش‏هاي ديني معطوف به مطالبات اجتماعي تبديل كرده است.

One of the fundamental and primary needs of human being is the need for entertainment and filling in the leisure time in various creative ways. This need is usually met in various ways and according to the individual and social understandings and demands as well as environmental facilities, In the past, entertainment was mixed with work and activity in the regular process of life without considering special preparations towards managing it. It was mainly a concern of children and teenagers or the upper class of the society. However, it is changed nowadays to one of the public opportunities distinct from the usual process of official work and activity which seriously requires policy making, planning, making preparations, and allocating facilities. Considering the institutionalization of all mechanisms toward social needs, meeting this need has also been left to a body of social organizations and institutions ranging from national to international levels. The question of the present article is: what is the position of Islam as a religion and as a social meta-institution in the Islamic society in Iran, towards this need and its requirements. What are the general features of normative outlines derived from Islamic shari’ah towards meeting this need? Accusing religions of disregarding, or even opposing, this type of needs, and the dislike or reluctance of most of believers and followers of religions to this kind of activities have made studying and taking necessary positions in this regard as one of the most serious and necessary needs in the field of religious investigations touching social demands.