ابن‌خلدون در مقام تبيين‌گري: پوزيتيويست يا تاريخ‌گرا؟

Ibn-Khaldunʹʹs Position on Explaining: Positivist or Historicist?

اين نوشتار به بررسي اين معمّاي رايج در علوم انساني و اجتماعي مي‌پردازد كه آيا ابن‌خلدون در مقام تبيين‌گري پديده‌هاي كانوني دانش خود، پوزيتيويست است يا تاريخ‌گرا؟ در اين راستا، ابتدا در قالب چارچوب مفهومي به بيان مشخّصه‌هاي عمومي پوزيتيويسم و تاريخ‌گرايي پرداخته مي‌شود. بعد با اتّخاذ روش‌شناسي «مطالعات اَسنادي» با استناد به آثار و زندگي‌نامه ابن‌خلدون و خوانش‌هاي ابن‌خلدون‌شناسان به بررسي بخش‌هايي از آثار وي كه با هركدام از مشخّصه‌هاي تبيين‌هاي پوزيتيويسم و تاريخ‌گرايي موافق مي‌افتند، پرداخته مي‌شود. در نهايت در خصوص موضع ابن‌خلدون در مقام تبيين‌گري پديده‌هاي انساني و اجتماعي داوري مي‌شود.

Abstract: This Article is aimed atelucidating the known dilemma that is whether Ibn-Khaldun in explaining his topic of knowledge is Positivist or Historicist? For this, at first general characteristics of Positivism or Historicism is explained. Then, by reviewing his works, autobiography and other related writings, certain parts of his work that are consistent with Positivism or Historicism is highlighted. Finally, his position on explaining human and social phenomena is judged. Key Concepts: Scientific Dilemma; History; Sociology; Methodology; Scientific Explanation; Positivism; Historicism; Ibn-Khaldun