نگاهي به تكرارهاي واژگاني قرآن از منظر زبانشناسي نقشي ـ سازگاني و دشواري ترجمه اين گونه عناصر

A glance at lexical Qur’anic reiteration from a systemic functional linguistic viewpoint and the hard task of translating such elements

چكيده پديده تكرار در عرصه زبان در سطح جمله، گروه و نيز واژه، بروز و نمود پيدا مي كند. اين مقاله، از ديدگاه ادبي، گفتماني، مطالعات ترجمه و زبانشناسيِ نقشي ـ سازگاني هاليدي (Halliday) تكرار را به اختصار بررسي كرده، سپس به تكرار در متون مقدس و به ويژه در گفتمان قرآن پرداخته و اهداف بلاغي، معنايي و زيبايي شناختي اين گونه عناصر را در متن مورد بحث قرار داده است. نمونه‌اي از تكرارهاي واژگاني قرآن در سوره "علق" مورد بررسي قرار گرفته و ترجمه‌هايي كه از اين نمونه در دو متن فارسي و دو متن انگليسي به دست داده شده، مورد ارزيابي قرار گرفته است. نگارنده، سپس، به دشواري كار ترجمه متون مقدس، به طور كلي، و مشكلات برگردان متن قرآن، و به خصوص عناصر تكراري آن، پرداخته است. حاصل بحث به چند نكته ختم مي شود: نخست، با عنايت به خاستگاه متافيزيكي و فرابشري متون مقدس، ترجمه اين متون از حساسيت ويژه‌اي برخوردار است؛ دوم، به نظر مي رسد رويكرد "زبانِ مقصد مدار" در ترجمه، كه اصالت را به متن و فرهنگِ مقصد مي دهد، در برگردان اين دسته از متن‌ها كار آيي ندارد؛ سوم، بر اين اساس، شايد گزينه مناسب تري كه در دسترس مترجمانِ اين گونه متن‌ها قرار دارد رويكرد "زبانِ مبدا مدار" در ترجمه ـ كه نقطه مقابل رويكرد پيشين است و اصالت را به زبان و فرهنگ مبدا مي دهد ـ باشد.

Having dealt with “reiteration” from a literary, discoursal, linguistic and translation studies perspective, this paper has concerned itself with “reiteration” in sacred texts, especially the holy Qur’an, and has investigated the rhetorical, semantic and aesthetic objectives behind such reiterations in the text. An example of lexical Qur’anic reiteration in Sureh “Alaq” has been presented to compare two Persian and two renderings of the text with the original. The discussion proceeds by pointing out the difficult task of translating sacred texts in general and the Qur’an in particular, underlining the rather hard job of rendering Qur’anic reiterations. Regarding the alleged metaphysical and super-human origin of sacred texts and the delicate task associated with rendering such texts, the paper ends by proposing a ‘source-language oriented’ approach, which gives priority to the original text and culture, instead of a ‘target-language oriented’ one, which, on the contrary, grants precedence to the target language and culture, in translating this type of genre.