كليدواژه :
علوم اجتماعي ايران , توليد و نشر كتاب , زيست‌بوم علم , علم‌سنجي , توليد علم , ابعاد اجتماعي توليد دانش
چكيده فارسي :
علوم اجتماعي در ايران با استناد به ميزان كمي انتشارات به كم‌كاري و عدم هماهنگي با جريان پرشتاب توليد و انتشار علم متهم شده است. مسيله اصلي نوشتار حاضر اين است كه اين اتهام با توجه به داده‌هاي عيني و بي‌طرفانه تا چه حد متوجه علوم اجتماعي در ايران است؟
با توجه به ادبيات جامعه‌شناسي علم، انتشار از سويي ذخيره انواع سرمايه را غني مي‌كند و از سوي ديگر ابزاري براي منازعه رقابتي در ميدان علم و اثبات شايستگي علمي است، اين فرآيند بخش مهمي از نظام پاداش‌دهي در اجتماع‌هاي علمي و اسباب تعامل علمي دانشمندان و معرف هنجار اجتماع‌گرايي است.
از همه مهم‌تر ميزان كمي و كيفي انتشارات علمي نشان‌دهنده رشد علم در هر زمينه و شاخه از علوم بشري است. به لحاظ اين‌كه علم يك اندام‌واره زنده است و «زندگي علم» شباهت‌هاي بسياري با زندگي طبيعي دارد، نظريه «زيست بوم‌شناختي علم» مي‌تواند استعاره‌ها و مفاهيم قوي براي توضيح رشد علم را در اختيار محققان قرار دهد.
مقاله حاضر با بهره‌گيري از اين رويكرد و با استفاده از روش «علم‌سنجي» تلاش مي‌كند تحولات توليد علم در قلمرو علوم اجتماعي را در دهه 1378ـ88 بازشناسي كند.
يافته‌هاي اين مطالعه نشان مي‌دهد، الگوي اصلي توليد علم در قلمرو علوم اجتماعي در كشور ما «توليد كتاب» بوده است. در اين عرصه در دهه اخير، 80 درصد توليد علم به علوم انساني و 9/14 درصد به علوم اجتماعي اختصاص داشته است. از نظر كمي، در ميزان توليد علم، علوم اجتماعي در رتبه سوم پس از ادبيات و دين قرار دارد. اين مسيله بيان‌گر «اصل تنوع» در زيست‌بوم علم است به اين معنا كه نحوه توليد و زيست‌بوم علوم اجتماعي براساس الگوي كتاب است نه مقاله ISI. هرچند در برخي رشته‌ها مانند شيمي اين الگو متفاوت است. از سويي يافته‌ها نشان داد در دهه مورد مطالعه رشد كمي توليدات علوم اجتماعي با رشد كمي ساير رشته‌ها همزاد و همراه است. اين مسيله نيز پديده «هم تطوري» را در زيست‌بوم علم بازنمايي مي‌كند.
ساير يافته‌ها با توجه به مولفه‌هايي چون ترجمه‌اي يا تاليفي بودن، ميزان تهراني يا شهرستاني بودن علوم اجتماعي، زنانه يا مردانه بودن علوم اجتماعي، توليد چاپ اول و تجديد چاپ و ساير شاخص‌هاي كمي انتشار مانند تيراژ و صفحه و... وضعيت موجود و سير تحول دهه اخير را نشان مي‌دهند.
چكيده لاتين :
Abstract: As far as the quantitative amount of publications is concerned, the social science in Iran is accused of negligence and that it is not in line with the rapid rate of production and publication in science. The main issue of the present essay is to determine the extent of truthfulness of this accusation concerning the social science production status in Iran, given the impartial and objective data.
Taking the literature of sociology of science, the act of publication, on the one hand enriches different capital reserves, and it is, on the other hand, an instrument for competitive struggle and for demonstrating scientific competence in the world of science. This process is a part of awarding system in the scientific community. Among scientists, it is also a medium for scientific interaction, representing norms for the socially inclined scientists.
Most importantly, quantity and quality of scientific publications show the development of science in every branch or field of human sciences. Since science is metaphorically a live organism, and that ،life of scienceʹ is in many ways similar to that of the natural life, the theory of ،ecology of scienceʹ can offer potent concepts and metaphors for researchers in order to describe and develop science.
Utilizing this approach and by use of the method known as ،scientometricsʹ this paper seeks to recognize evolutionary points in production of science in the field of social sciences in the decade of 2000-2010.
The findings of this study show the main model of production of science in the field of social sciences in Iran has been that of ،book productionʹ In the last decade, 80 per cent of science production belongs to human sciences, and 14.9 percent to social sciences. Regarding the amount of science production, social sciences take the third place after the fields of literature and religion. It indicates the ،principle of diversityʹ in ecology of science that means the production process and ecology of social sciences is based on the pattern of books not the ISI articles. This pattern is however, different in some fields such as chemistry. The results show that in the decade under study, the quantitative development of social sciences production accompanies the quantitative development of other sciences. It demonstrates the ،co-evolutionaryʹ phenomenon in ecology of science.
As to the other findings, they show that the current situation and the evolutionary trend of this decade, when variables such as translation or authorship, originating in Tehran or other cities, being male or female, first print or reprint and other quantitative indexes of publication like circulation, pages, and the like are considered in the social science texts,.
Key Concepts: Social Sciences; Iran, Scientometrics; Ecology of Science; Science Production; Production and Publication of Books; Social Aspects of Science Production.
