تحليل كمّي و كيفي فرسايش در حوضه هاي آبريز جنوبي مشرف به شهر مشهد و پيامدهاي زيست محيطي آن

Quantitative and Qualitative Analysis of Erosion on Southern River Basins Adjacent to Mashhad and its Environmental Impact

بديهي است كه فرسايش داراي پيامدهاي متعددي چون ازبين رفتن خاك، آلوده شدن آب ها ،كاهش ظرفيت مخازن آب و پرشدن سدها،تهديد سلامت و تندرستي عمومي و... مي باشد. لذا توجه به فرسايش و پيامدهاي آن گام مهمي در جهت نيل به توسعه ي پايدار است. منطقه ي مورد مطالعه شامل حوضه هاي آبريز جنوب مشهد (طرق، مايان، دهبار و جاغرق) بوده و طبيعتاً نتايج حاصل از فرسايش اين حوضه ها متوجه كلانشهر مشهد نيز مي گردد. اين حوضه ها حدود 429 كيلومترمربع وسعت دارند و از لحاظ ژيومورفولوژي بخشي از دامنه ي شمالي ارتفاعات بينالود مي باشند. از نظر ليتولوژي نيز شيست هاي متامورفيك و فيليت مشهد حدود 90 درصد اين حوضه ها را پوشش داده اند. چند گسل نيز منطقه ي مورد مطالعه را تقطيع نموده اند كه معروف ترين آن گسل سنگ بست- شانديز است. اين تحقيق بر پايه ي روش تجربي. تحليل هاي كمّي و كيفي و بررسي هاي ميداني انجام گرفته و با توجه به ويژگي هاي طبيعي منطقه (9عامل زمين-شناسي، خاك،آب و هوا، رواناب، توپوگرافي، پوشش گياهي،كاربري اراضي، فرسايش سطحي خاك، فرسايش رودخانه اي)، با استفاده از مدل ام پسياك مورد بررسي قرار گرفت و نتايج حاصل با داده هاي ايستگاه هاي رسوب سنجي مقايسه گرديد. نتايج اين بررسي حاكي از آن است كه اولاً حوضه ي آبريز جاغرق نسبت به ساير حوضه هاي مورد مطالعه بيشترين فرسايش و رسوب را دارد. ثانياً مدل ام پسياك در اين منطقه به خوبي پاسخ مي دهد. زيرا به عنوان نمونه مقدار رسوب برآورد شده در حوضه ي جاغرق با مدل ام پسياك 531 تن در كيلومترمربع در سال بوده، در حالي كه در ايستگاه رسوب سنجي حوضه مربوطه 547 تن در هكتار در سال مي باشد. ثالثاً مقدار فرسايش و رسوب در منطقه ي مورد مطالعه رو به افزايش بوده و اين امر حاصل تغييرات كاربري اراضي و دخل و تصرف هاي انساني مي باشد. همچنين اين افزايش فرسايش و رسوب نيز پيامدهاي زيست محيطي را در منطقه به دنبال داشته است.

Erosion and especially soil erosion can be considered as one of the most threatening factor for the environment in general and for soil and water resources in particular. Because soil is made from the composition of fine material, mineral and homos and its a natural-dynamic environment in which plants are grown. Nowadays, soil erosion is one of the problems and challenges which cause huge damages, particularly in Iran. This happens because erosion has many other consequences including soil loss and degradation, water pollution, reduction of water reserves and dams water filling operation, threatening general health and etc. Therefore, the assessment and control of erosion and its consequences can be considered as a major step for moving towards sustainable development. As a result, many researches and administrative activities are done and many models are employed in this field. Fundamental research related to soil erosion was started in 1915 for the first time and Wotiy was the first person who did comprehensive research in this field. Many researches also carried out in this field in Iran in general and in khorasan Province in particular and present study is in parallel with these research, because city of Mashhad is located in northern slope part of Binalood Mountain range, and it is surrounded by four river basins including Torogh, Mayaan, Dehbar, and Jaghargh. Unsurprisingly, the negative consequences of soil erosion in these areas have an impact on city of Mashhad and its citizens. This study was carried out to identify the details of this erosion in this area and appropriate ways to control it.