كهن الگوي شهر پرديسي و انواع و نمودهاي آن در فرهنگ ايراني و ادبيات كهن فارسي

Genres and Samples of the Archetype of Heaven Utopia In Ancient Iranian Culture and Classical Persian Literature

يكي از كهن الگوهاي مشترك در همه فرهنگهاي بشري كه جلوه هايي نزديك به هم در اساطير، اديان و متون ادبي اقوام مختلف بشر دارد، "كهن الگوي شهر پرديسي" است كه تصويري خيالي برگرفته از خاطره ازلي انسان از بهشت است و آرزوي تحقق جهاني با شرايط بهتر و آرماني، مهم ترين مضمون آن به شمار مي رود. از نمودهاي اصلي اين كهن الگو در فرهنگهاي بشري، اعتقاد به شهر آرماني است كه جلوه اي ادبي را در ميان انواع مختلف ادبي به وجود آورده است كه از آن به "ادبيات آرمانشهري" تعبير كرده اند. آنچه در همه اين نمونه ها مشترك است، وجود روحي كهن الگويي منبعث از حافظه ناهشيار جمعي است و آنچه عامل تفاوت در اين انواع است، زمينه هاي فرهنگي، اساطيري، آييني، مذهبي، فكري و سياسي متفاوتي است كه در پس زمينه هر متن وجود دارد. نمودهاي معروف كهن الگوي شهر پرديسي در فرهنگ كهن ايراني و ادبيات كلاسيك فارسي، در پنج عنوان قابل تقسيم بندي هستند: 1- نمود هاي كهن الگوي شهر پرديسي در اساطير ايران باستان و شاهنامه فردوسي 2- نمود هاي كهن الگوي شهر پرديسي در معماري ايران باستان 3- قرايتهاي فلسفي از كهن الگوي شهر پرديسي در قالب مدينه فاضله 4- آثار تفسيري- تعليمي و روايت ادبي سفر شاه سالك به پرديس زميني 5- ناكجاآباد عرفاني؛ تفسيري انتزاعي از كهن الگوي شهر پرديسي 6- فرهنگ و ادبيات شيعي و قرايت مذهبي از كهن الگوي شهر پرديسي در اين جستار، پس از مقدمه اي درباره كهن الگوي شهر پرديسي در ناخودآگاه جمعي بشر، انواع و نمودهاي آن در فرهنگ ايراني و ادبيات كلاسيك فارسي مورد بررسي قرار خواهد گرفت.

One of the main archetypes in human cultures is the archetype of heaven utopia. This archetype includes the human visionary image of the heaven and his wish of establishing the ideal universe best and best qualification. In human cultures, one of the main samples of this archetype is utopia that utopian literature is dependent to this archetype. The archetypes of heaven utopia are a common theme in the genres and samples of utopian literature and cultural various backgrounds (also ritual- mythic- religious and politic backgrounds), are difference motives in this works. The famous samples of the archetype of heaven utopia in ancient Iranian culture and classical Persian literature have been divined to five titles: 1- The samples of the archetype of heaven utopia in the myths of ancient Iran and Ferdowsi’s Shahname. 2- The samples of the archetype of heaven utopia in the architecture of ancient Iran. 3- Philosophic interpretations of the archetype of heaven utopia and ideal utopia. 4- Didactic works about the journey’s mystic king to earthly paradise. 5- Mystic Never land: an abstract interpretation of the archetype of heaven utopia. 6- The culture and literature of "Shiʹa" religion and religious interpretation of the archetype of heaven utopia. Also, we observe many utopian literary works in contemporary age, because intensifying the social- politic backgrounds that we find their samples in contemporary poetry and contemporary prose (story literature). In this paper, after an introduction about the archetype of heaven utopia in the collective unconscious, we analyze genres and samples of the archetype of heaven utopia in ancient Iranian culture and classical Persian literature and also in Persian contemporary poetry and prose.