بررسي طرح‌ نمايشي و معيارهاي دراماتيزه شدن در مقامات حريري (بر مبناي سه مقامه)

A Study of Drama Design&Dramatization Criteria in Hariri’s Maqamat (Based on Three Maqamas)

آثار ادبي، به ويژه ادبيات داستاني، از جمله منابع گوناگوني است كه در هنر تياتر به منظور نگارش نمايشنامه مورداستفاده قرار مي‌گيرد.. اين آثار، در اغلب موارد، تمام خصوصياتِ يك داستان تياتري خوب را دارند. «طرح» يك نمايشنامه مي‌تواند با يكي از اين سه منبع آغاز شود: 1- «درون مايه»‌اي كه بتوان به تصوير كشيد؛ 2- «دست‌مايه»‌اي كه بتوان بسط داد؛ 3- «شخصيت»‌هايي كه به‌صورت دراماتيك درگير شوند. در اين مقاله با روش توصيفي-تحليلي درصدد بررسي طرح نمايشي و معيارهاي دراماتيزه شدن در سه مقامه از مقامات حريري هستيم. دراماتيزه كردن يك قصه به معني استفاده از ويژگي‌هاي بالقوه نمايشي آن، ازبين بردن كاستي‌هاي اثر و بازنويسي داستان به صورت مناسب با موقعيت جديد است. مقامات حريري (495-504هـ . ق.) مشتمل بر پنجاه حكايت درام گونه است، حكايت هايي كوتاه با درون مايه و موضوع واحد كه با استمداد از واقعيت هاي جامعه و با ترسيم شخصيت هاي خيالي و با استفاده از گفت وگوهاي شبه نمايشي به رشته تحرير درآمده است. با بررسي سه مقامه از مقامات حريري، مشخص مي شود كه آن ها داراي درون‌مايه، دست‌مايه، موقعيت و شخصيت دراماتيك هستند و بين شخصيت هاي‌ اين مقامه ها مجادله و كشمكشي دراماتيك درجريان است. طرح‌هاي نمايشي اين مقامه ها مي‌توانند براي نمايشنامه‌نويسي يا ساخت نمايش مورد استفاده درام‌نويسان قرار گيرند. براي دراماتيزه كردن مقامه ها بايد درون‌مايه‌اي مطابق با سليقه مخاطبان امروزي از آن-ها اقتباس كرد و در طرح و موقعيتي جديد آن ها را به‌گونه‌ اي نمايشي بازنويسي نمود، زيرا هدفْ افزودن چيزي به گذشته است، نه تكرار آن.

Among various references used by drama composers are the literary works, especially narrative ones. These works often possess many characteristics of a technical play. The design of a drama can begin with one of these three references: 1) “content” which can be portrayed, 2) “source” which can be expanded, 3) “characters” which can be involved dramatically. Using a descriptive and analytic method, this paper is to study the drama design and dramatization criteria in three Maqamas of Hariri’s Maqamat . Dramatizing a fiction means using its dramatic potential nature and privileges and removing its shortages and defects and rewriting the fiction in a manner more proportional to the new time and place. Hariri’s Maqamat (495-504 lunar) consists of fifty drama-like narratives; short narratives with a specific topic and theme, and a literary unit written according to the real life of people and using imaginary characters and drama-like dialogues. Studying three Maqamas of Hariri’s Maqamat, the paper comes to the idea that they have dramatic theme, outcome, characters and situations, as well as dramatic dialogues and conflict, and so they are valuable sources for dramatization and creation of new themes in new situations.