تحليلي بر روند تغييرات نابرابري‌هاي ناحيه‌‌اي و سطوح توسعه با استفاده از تكنيك‌هاي برنامه‌ريزي و تعيين سطوح توسعه‌يافتگي شهرستان‌ها‌ي استان اردبيل(1385-1365)

Analysis of Changes Trend in Regional Inequality and Development Levels Using Planning Techniques and Identification of Ardabil Province´s townships Development Levels (1984-2006)

نابرابري فضايي يا نابرابري منطقه‌اي نوعي از نابرابري است كه از پيامدهاي منفي ويژه‌اي برخوردار است. چنين نابرابري ‌بهترين بهره‌گيري از فضا را از جامعه گرفته و سبب گرد آمدن جغرافيايي عدم برخورداري شده و تخصيص مناسب و برنامه‌ريزي شده منابع را در فضا ناممكن ساخته و نقش فراواني در مهاجرت‌هاي برنامه‌ريزي نشده دارد و در نهايت فرايند توسعه‌يافتگي متوازن را با مشكلاتي مواجه مي‌سازد. هدف اين تحقيق بررسي وضعيت شهرستان‌ها‌ي استان اردبيل از لحاظ وجود يا عدم وجود تعادل بين آن‌ها از بعد برخورداري از شاخص‌هاي توسعه، پي بردن به چگونگي عدم تعادل در صورت وجود بين شهرستان‌ها‌ و شناسايي مناطق برخوردار و محروم در استان و تعيين اولويت‌هاي برنامه‌ريزي در راستاي كاهش فاصله بين شهرستان‌ها‌ و ايجاد تعادل‌هاي منطقه‌اي در استان بوده و بر اين فرضيه استوار است كه سطوح توسعه‌يافتگي بين شهرستان‌ها‌ي استان اردبيل از الگوي متوازني برخوردار نبوده و عدم تعادل‌هاي ناحيه‌اي در استان وجود دارد. براي بررسي اين موضوع با استفاده از آمار و اطلاعات موجود حاصل از نتايج تفصيلي سرشماري‌هاي عمومي نفوس و مسكن مربوط به سال‌هاي1365،1375و1385شهرستان‌ها‌ي استان اردبيل،40شاخص متعدد در زمينه‌هاي اقتصادي، فرهنگي، زيربنايي و بهداشتي-درماني استخراج شده و با استفاده از تكنيك‌هاي تحليل منطقه‌اي نظير تاكسونومي عددي، ضريب تغيير ويليامسون و ضريب آنتروپي، نابرابري‌هاي منطقه‌اي بين شهرستان‌ها‌ي استان بررسي گرديد. نتيجه به دست آمده نشان داد شهرستان اردبيل طي مدت مورد مطالعه به دليل مركزيت اداري و سياسي از لحاظ تمام شاخص‌هاي توسعه‌اي به كار رفته، موقعيت بهتري داشته است و برخوردارترين شهرستان بوده و شهرستان‌ها‌ي مغان و نير محروم‌ترين شهرستان‌ها‌ي استان بوده‌اند و از مجموع نه شهرستان استان، شهرستان اردبيل از حد متوسط توسعه برخوردار بوده و شهرستان‌ها‌ي خلخال، پارس‌آباد، نمين، كوثر، مشكين‌شهر و بيله سوار شهرستاهاي محروم و شهرستان‌ها‌ي نير و مغان نيز شهرستان‌ها‌ي خيلي محروم بوده‌اند و برنامه‌ريزي در جهت كاهش عدم تعادل‌هاي منطقه‌اي در استان امري ضروري و اجتناب ناپذير مي‌باشد.

Spatial, zonal and regional inequality is typical inequality that has negative consequences. This kind of inequality deprives the best exploitation of space and causes the concentration of geographical unenjoyment. It also makes impossible the planned allocation of resources and has important role in unplanned migration and finally makes difficult to achieve the balanced development. Examination of situation of Ardabil Province´s townships in the basis of existence of equilibrium or lack of it according to the development indices, finding of manner of inequality (if it exists) and identification of prosperous and deprived zones in this province and finally determining of planning preferences in order to decreasing of distances between counties and zonal balances creation were objects of this research. This research is based in this hypothesis that development levels between Ardabil province´s townships has not balanced pattern and there is regional inequalities in this province. To examine this subject we used statistics and results of 1986, 1996 and 2006 Public Census and then 40 economic, cultural, infrastructural and health-remedial indices were extracted. Regional inequality between townships were studied with this 40 indices and using Numerical Taxonomy, Williamson Index and Entropy Coefficient. The findings indicate that Ardabil township due to official and political centrality had better situation in this time period and was prosperous township and Moghan and Nir townships were the most deprived. From nine townships in this province, Ardabil had a middle level of development and 6 townships named Khalkhal, Parsabad, Namin, Kousar, Meshkinshahr and Bilesovar were deprived and finally Moghan(Germi) and Nir counties were the most deprived. So planning in order to inequality decreasing in Ardabil Province is necessary and unavoidable.