بررسي عملكرد و برخي واكنش هاي فيزيولوژيك دو رقم گندم در شرايط تنش شوري در مزرعه

Impact of Water Salinity on Yield and Some Physiological Reactions of Two Wheat Genotypes under Field Condition

به منظور مطالعه اثرات سطوح مختلف شوري بر روي برخي از مكانيسم هاي فيزيولوژيكي گندم، آزمايشي در دو سال زراعي 88-87 و 89-88 در مزرعه تحقيقات شوري، دانشكده كشاورزي دانشگاه فردوسي مشهد اجرا شد. اين مطالعه به صورت آزمايش اسپليت فاكتوريل و در قالب طرح بلوكهاي كامل تصادفي با سه تكرار طراحي گرديد. تيمارهاي مورد بررسي عبارت بودند از سه سطح شوري شاهد (آب آبياري و بدون افزايش نمك با هدايت الكتريكي 3/1دسي زيمنس بر متر)، 5 و 10 دسي زيمنس بر متر به عنوان فاكتور اصلي، و دو رقم گندمِ حساس(طوس) و متحمل به شوري (بم) كه به عنوان فاكتور فرعي در نظر گرفته شدند. نتايج تجزيه مركب نشان داد كه گياهان در سال اول از ميزان فتوسنتز، هدايت روزنه اي و كلروفيل بالاتري در مقايسه با سال دوم آزمايش برخوردار بودند. همچنين در سال دوم غلظت سديم و پتاسيم به ترتيب بيشتر و كمتر از سال اول انجام آزمايش بود. در هر دو سال آزمايش در تيمار شوري ds.m-1 10، هدايت روزنه اي و فتوسنتز و مقدار تجمع يون پتاسيم در اندام هوايي هر دو رقم نسبت به شاهد كاهش معني داري در سطح 1% نشان داد. همچنين ميزان تجمع يون سديم با افزايش شوري، افزايش يافت. نتايج نشان داد كه سال و شوري تاثير معني داري بر عملكرد دانه و همه صفات مرتبط با آن داشتند. با افزايش شوري از سطح شاهد به 10 دسي زيمنس بر متر از عملكرد نهايي دانه ارقام بم و طوس در هر دو سال آزمايش كاسته شد،بطوريكه، درصد كاهش عملكرد دانه در ارقام بم و طوس در شوري 10 دسي زيمنس بر متر در مقايسه با شاهد به ترتيب 7و 9 درصد بود و در شرايط غير شور هم عملكرد رقم بم بيشتر از رقم طوس بود. اثر متقابل رقم و شوري نشان داد كه رقم بم به عنوان رقم مقاوم به شوري در تيمار شاهد و دو سطح شوري از ميزان فتوسنتز و هدايت روزنه اي بيشتري در مقايسه با رقم حساس طوس برخوردار بود در اين ميان داشتن مقادير بالاترK+ و نسبت K+/Na+ و همچنين كلروفيل و هدايت روزنه اي در رقم مقاوم بم با برتري عملكرد آن مطابقت داشت.

The purpose of this experiment was to determine the effect of salinity on physiological mechanisms using two wheat genotypes. A two-year field experiment was conducted during 2007-08 and 2008-09 in the Salinity Research Station of Agricultural College, Ferdowsi University of Mashhad. Experimental design was a split plot with three replications in which salinity levels were allocated to the main plots and wheat cultivars to subplots. Water salinity treatments included 1.3, 5, 10 dS.m-1 and cultivars were Bam (resistant) and Toos (sensitive to salt stress).The results indicated lower potassium concentration and higher photosynthesis, stomatal conductance, chlorophyll content, and sodium concentration in the second year compared with the first. In both experiments, at salinity level of 10 ds.m-1, potassium content, stomatal conductance, and photosynthesis of the two cultivars showed a significant (at 1% level) reduction compared to the control. Sodium ion intake increased with increasing salinity. However, the results showed that year and salinity had significant effects on grain yield and all traits associated with yield. With increasing salinity from 1.3 dS.m-1 to 10 dS.m-1 grain yield of Bam and Toos cultivars were reduced in both year experiments. The interaction of salinity and cultivars indicated that Bam cultivar, as a salinity tolerant wheat variety, had higher photosynthesis and stomatal conductance than Toos cultivar under salt stress. Meanwhile, a higher proportion of K+/Na+, chlorophyll, and stomatal conductance in Bam cultivar were in accordance with its superior yield.