زبان وعد و وعيد در قرآن، چالشها و مختصاتِ آن

The Promise and Threat Language in the Quran, its Challenges and Features

قرآن كريم مكرر از زبان وعد و وعيد بهره مي برد. گروه هايي را تهديد به عذاب بي پايان كرده و گروه هايي را به بهشت جاودان وعده داده است. متكلميـن وعيدهاي قرآن را مورد تامل جدي قرارداده و در باب مفهوم و مقصود آن ها آرا متفاوتي مطرح كرده‌اند. وعيديه همه آنها را لازم الاجرا دانسته اند. متكلمان اماميه و اشاعره، خلف وعيد را جايزـ بلكه واجب ـ شمرده اند. مهم ترين چالش در مقابل اين گروه آن بوده است كه تجويز خلف وعيد مستلزم كـذب سخن خداوند است. اين اشكال را به صورت هاي مختلف پاسخ داده اند. دراين مقاله پاسخ هاي مختلف اين مشكل نخست مطرح شده و سپس مورد بررسي و نقد قرارگرفته شده است. حاصل بررسي آن بوده كه هيچ يك از پاسخ هاي مطرح شده رضايت بخش نيست. آنگاه به طرح اين مساله پرداخته شده كه برخلاف تصور متكلمان زبان وعد و وعيد در قرآن زباني است ويژه با قواعد و مختصات ويژه، و ازآنجا كه زباني توصيفي نيست به قواعد زبان توصيفي تن در نمي دهد. درفرازي ديگر سعي شده مختصات زبان وعد و وعيد در سه بخش بررسي شود: 1ـ زبان وعد و عيد زبان خوف و رجا است؛ لذا هر گونه تفسيري از آن كه با آموزه خوف و رجا سازگار نباشد، مقبول نيست. 2ـ به همين دليل اين زبان، عام است و از تخصيص ابـا دارد؛ لذا تفسيرهايي كه براي حل مشكل كذب سخن الهي، وعيدها و حتي وعده‌ها را مشروط مي‌شمارند، كاركرد اين زبان را نفي مي‌كنند. 3ـ و نيز، به همين دليل اين زبان ازحيث واقع نمايي، برابهام استوار بوده و از وضوح و روشني ابـا دارد. بنابراين، اصرار بر واقع نمايي يا نمادين بودنش با كار كرد آن ناسازگار است.

The Quran frequently uses ‘the promise and threat language’. It threatens some groups with endless torment and promises some others everlasting Paradise. Islamic theologians have pondered upon the threats of the Quran and have offered various views on their meanings and intentions. Va’eediyyeh scholars consider them all binding. Shiite and Ashʹarite theologians consider the breaking of threat not only allowable but also obligatory. The most important challenge facing this group is that considering the breaking of threat permissible denotes the falsehood of God’s word. This question has received different answers which have, then, been scrutinized. In this paper, different answers are given to this question and they are, then examined and criticized. The outcome of this survey suggests that none of the given answers is acceptable. Then, a different point is raised: contrary to the conception of theologians, ‘the promise and threat language’ in the Quran is a special discourse with its own special features and since it does not have a descriptive nature, it does not lend itself to descriptive language. The paper further examines the features of ‘the promise and threat language’ in three parts: 1. ‘The promise and threat language’ is the language of fear and hope; hence any interpretation of it that is not compatible with ‘the fear and doctrine’ is not acceptable. 2. Accordingly, this is a general language and is far away from particularity; thus, interpretations that consider threats and even promises conditional in order to solve the falsehood of God’s word deny the function of this language. 3. And, accordingly, this is an ambiguity-oriented language in denoting realities and is far from vividness in this respect. Thus, insistence on its denoting realities or being symbolic is incompatible with its function.