تعيين حساسيت بالقوه سطوح شيب‌دار در حوضه‌‌هاي كوهستاني، نسبت به وقوع زمين لغزشها، با استفاده از روش تعيين عامل ويژه مطالعه موردي: حوضه قرنقوچاي واقع در دامنه شرقي كوهستان سهند (آذربايجان شرقي)

An Evaluation of Potential Vulnerability of slopes on the landslide occurrence in mountain,s catchment by determining special factor method Case Study: Garangoo,s Catchment ,Northern Slope of Sahand

وقوع لغزش در سطوح شيب‌دار حوضه‌‌هاي كوهستاني، نتيجه عملكرد فرايندهاي مختلف و تاثير چندين عامل ويژه است. نوع واحدهاي سنگي، شيب، نوع كاربري، ميزان بارندگي، حضور گسلها، عبور جاده‌‌ها از كمركش كوهستانها و جريان آبها در دره‌‌ها، از جمله عواملي هستند كه در وقوع لغزشها در نواحي كوهستاني، نقش تعيين‌‌كننده دارند، اما در يك محدوده خاص، عامل ويژه‌‌اي نقش برجسته‌‌تري در وقوع لغزشها ايفا مي‌‌كند كه در اقدامات پيشگيرانه، تعيين چنين عامل ويژه‌ از اهميت خاصي برخوردار است. در حوضه قرنقوچاي كه از نظر نوع واحدهاي سنگي، ويژگي ژيومورفولوژيكي و زمين‌‌شناسي و همچنين نحوه ارتباط انسان با محيط، تنوع خاصي وجود دارد، به لحاظ اين تنوع، علل وقوع لغزشها نيز در قسمتهاي مختلف حوضه، متفاوت و متنوع است. در اين مقاله، با استناد به پراكندگي لغزشها بر روي 9 لايه مختلف از نقشه‌‌هاي عامل، فراواني وقوع لغزشها محاسبه و با استفاده از روش تعيين عامل ويژه، از بين عوامل مختلف، عامل اصلي تحريك‌‌كننده شيبها نسبت به وقوع زمين لغزشها، تعيين شده و در نهايت با بهره‌‌گيري از نرم‌‌افزارArc/View ، محدوده حوضه قرنقوچاي از نظر حساسيت به وقوع لغزش، پهنه‌‌بندي شده ‌‌است. اين محاسبات و نقشه نهايي تهيه شده نشان مي‌‌‌دهد كه محدوده خاكسترهاي آتشفشاني و مارنها كه لغزشهاي بزرگ قديمي نيز در گذشته بر روي آنها اتفاق افتاده، مساعدترين بستر را براي وقوع لغزشها فراهم مي‌‌سازند. در بخشهاي ديگر حوضه، كشت آبي كه با آشفتگي شديد دامنه‌‌ها نيز همراه شده، به عمده‌‌ترين عامل تحريك‌‌كننده دامنه‌‌ها نسبت به وقوع لغزشها تبديل گرديده ‌‌است.

The landslide events on the slope of mountains catchment is the result of the activity of many processes and also the effects of many factors, such as litology, slope, land use, amount of precipitation, fault, road and stream. These factors play an important role on the landslide events in mountain region, but in a particular site ,a special factor always plays the major role on these events so that determining of this factor in the prevention action is of great importance .In Garangoo,s catchment, which has special differences in term of litological and geological characteristics and also in terms of the shape of connection between human and environment, the differences in these characteristics ,causes of the landslide events to be different. In this paper, regardeding the distribution of the landslides on nine map layers of the agents, map was event frequency calculated and special factor was selected on triggering of the landslide events ,by using a the determination of special factor method. In the final stage, using Arc/View was zonate the potential vulnerability area with the related landslide events. This calcution and zonation map showed that volcano ash and marl, that old and large landslides have been occurrend over these materials, are favorable areas for the landslides occurrence. On the other parts of Garangoo,s catchment, irrigation planting ,with disturbance outcome on the slope, has become the major triggering factor on the landslides occurrence.