منطق حل مساله علمي

Logic of Solving Scientific Problem

اين مقاله برمبناي رهيافت عقلانيت انتقادي نوشته شده است. مهمترين هدف مقاله، تنظيم يك دستگاه معرفتي براي حل مساله علمي است. در اين نوشتار ابتدا به طرح مسايل روش‌‌شناسي پرداخته، آنگاه، به دو سوال روش‌‌شناختي پاسخ داده شده است: مساله علمي چيست و چگونه مي‌‌توان مساله‌‌يابي كرد. در پاسخ به سوال اول، پس از استدلال در باب مساله، دو نوع مساله از هم تفكيك گرديده‌‌ است: مساله تيوريك و مساله اجتماعي. در پاسخ به سوال دوم، خاستگاه مساله تيوريك در دانش علمي و منشا مساله اجتماعي در واقعيت جستجو شده ‌‌است. در ادامه، منطق حل مساله را بر دو نوع استدلال استوار ساخته‌‌ايم: 1) استدلال عقلاني (نظري )، 2) استدلال تجربي نقادانه. در استدلال عقلاني، راه‌حل موقت مساله و در استدلال تجربي، داوري انتقادي در باب صدق يا كذب آن راه‌حل مورد بحث قرار گرفته ‌‌‌است. اين دو نوع استدلال را برشيوه آزمون و خطا استوار ساخته‌‌ايم. از حيث روش‌‌شناختي براي تجربه، دو مقام قايل شده‌‌ايم: مقام گردآوري و مقام داوري و تا كيد شده كه مقام گردآوري تجربه جدا از مقام داوري آن است. روشهاي تحليل كمي و كيفي را به عنوان روشهاي داوري مورد بحث قرار داده‌‌ايم. ويژگي ديگر اين نوشتار اين است كه روش علمي فرموله‌‌شده در مقاله را در تبيين تيوريك مساله عدم تحكيم دمكراتيك در ايران به كار برده، حسب آن، مقاله هم بعد تيوريك و هم بعد تجربي پيدا كرده ‌‌است.

This article has been written on the basis of critical rationality. The main purpose of the article is formulation of a epistemic apparatus for Solving Scientific Problem. Initially, the paper has posed methodological problems, then responsed to two methodological questions: “How scientific problem, is”and “How problem- finding can be done”. In response to the first questions, two kinds of problems have been distincted: social problem and theoretical problem. In response to the second question, the sources of the problems have been discussed. Source of theoretical problem is scientific knowledge and criticism from theory. Social problem arises from social reality that in a given situation leads to a problem and further creates crises in the existing system. In continuation, the logic of solving scientific problem has been formulated on the basis of two kinds of reasonings: rational reasoning and experimental reasoning. Rational reasoning is a tentative solution of the problem. This solution may be true and false. Experimental reasoning is a justifier of the rational reasoning. These two kinds of reasonings are based on the method of trial and error. This scientific approach was applied to solve democratization problem in Iran, therefore, this article has both theoretical and practical dimensions.