مفهوم شناسي تطبيقي نمادها در نگاره خلقت انسان از مجموعه منتخبات مثنوي با داستان ديدار حضرت مريم(س) و روح القدس(ع)

A Comparative Study on the Symbolism of the Painting of the Creation of Mankind from the Masnavi Manavi Collection and the Painting of the Acquaintance of St. Mary and Gabriel from the Third Voulme of

نگارگري ايراني هنري اصيل و والاست كه ضمن دربرداشتن معاني و مفاهيم بلند عرفاني، جلوه هايي بديع و چشم نواز از تركيب سحرانگيز طرح و نقش و رنگ را به نمايش گذاشته و به مدد اكسير خيال، صورتي مثالي از زيبايي هاي بهشتي را جلوه گر ساخته است. با تامل در تاريخ و خاستگاه اين هنر مي توان دريافت كه اگرچه نگارگري، هنري در خدمت كتاب آرايي و مصور ساختن مضامين و مجالس حماسي و عشقي و حكمي بوده است، هيچ گاه به هنري صرفاً تزييني بدل نشده و همواره در تعامل و هم نشيني با متن ادبي خويش بوده و طريق و مجرايي براي انتقال مفاهيم عرفاني و معاني باطني آن محسوب شده است و اين امر ميسر نخواهد بود، مگر به مدد زباني مشترك و نمادين كه زبان معرفت قلبي و شهود خيالي هنرمند اديب و هنرمند نقاش است. بر اين اساس شناخت و درك صحيح اين هنر پرمايه همچون ديگر هنرهاي اسلامي تنها از طريق آگاهي از قانون نمادها و رمزهاي معتبر در سنت و تاويل آنها به مآل و اصل آغازين آنها ممكن مي شود. نگاره خلقت انسان از نسخه خطي منتخبات مثنوي (1610/1018) كه روايتي تصويري از داستان ديدار حضرت مريم(س) و جبرييل(ع) از دفتر سوم مثنوي معنوي است، يكي از نمودهاي بارز اين رويكرد نمادگرايانه است كه پيوند و ارتباط عميقي با متن ادبي خويش دارد. سوالات مقاله 1. مفاهيم عرفاني و مباني زيباييشناسي مطرح شده در داستان، چه تاثيري در شكل گيري طرح ها، نقش ها و رنگ هاي نمادين نگاره داشته است؟ 2. آرا مولانا درباره زيبايي و وجود و مفاهيم معرفتي چون تمثيل و خيال چگونه در رويكرد نمادگرايانه و مباني زيبايي شناسانه نگاره خلقت انسان از مجموعه منتخبات مثنوي جلوه گر شده است؟ اهداف مقاله 1-درك ضرورت شناخت فلسفه هنر و زيبايي شناسي اسلامي به منظور اعمال قضاوت هاي سنجيده تر و نقدهايي منصفانه تر درباره نگاره هاي ايراني. 2-شناخت عناصر و عوامل موثر در اتخاذ رويكردهاي نمادين توسط نگارگران و شكل گيري مشخصه هاي منحصربه فرد و متمايز نگاره ها. 3-شناخت چگونگي و ميزان تاثيرپذيري نگارگر از متون ادبي و نحوه بروز و تجلي معاني معرفتي و مباني باطني آن در آفرينش هنري.

A Comparative Study on the Symbolism of the Painting of the Creation of Mankind from the Masnavi Manavi Collection and the Painting of the Acquaintance of St. Mary and Gabriel from the Third Voulme of Masnavi Manavi Abstract Persian painting is a genuine and grand art in which spiritual and divine features revolve around remarkable and conspicuous scenes of design, pattern and color. With assistance of imaginative elements, an ideal phenomenon representing the beauties of heaven is presented. With a glance into the history and antiquity of this art, it can be understood that although Persian art was mostly used to ornament books and illustrate the stories of epic, romance and fable; it never became a decorative art. Thus Persian art constantly moved with its literary counterpart and represented the words of divine and theological phenomena. Moreover, the alliance between Persian paintings and theological occurrences is not possible without the presence of a devoted painter who is familiar with the language of inner cognizance and imaginative power to depict works of art that are renowned worldwide. Hence, the appreciation of this art similar to other areas of Islamic art is merely possible through the perception of the symbols and secrecies concealed within tradition and customs. The painting of the creation of mankind from one of the manuscripts of Masnavi (1018-1601) and the painting depicting the acquaintance of St. Mary and Gabriel from the third volume of Masnavi Molavi; best represent the relation between decorative arts and literary works. Research aims: 1- Understanding the philosophy of art and Islamic aesthetics in order to better perceive Persian paintings. 2- Recognizing the contributing elements in the selection of symbolic features by Persian painters and their characteristics. 3- Understanding the levels of influence by the painter from literary texts and emergence of noetic phenomena in artistic creations. Research questions: 1- How have the theological and aesthetic features of the stories and fables influenced the selection of designs, patterns and colors of Persian painters? 2- How have the philosophies of Molana regarding theological elements such as allegory and imagination influenced the aesthetical features and symbolic elements of the manuscript of the creation of mankind? Keywords: manuscript of creation of mankind, Masnavi Manavi, Islamic aesthetics, Symbolism.