شرايط مقدمات برهان در ترازوي تحليل

An Analysis of Conditions for Premises of a Demonstration

منطق‌دانان براي تحقق يك برهان حقيقي، شرايطي را براي مقدمات برهان لازم دانسته‌اند. اين شرايط به متفكّر كمك مي‌كند كه برهان را از برهان‌نما جدا كرده، در نتيجه بتواند به سادگي در بحث‌هاي علمي از برهان حقيقي بهره ببرد. به تعبير ساده اين شرايط، حدّ نصاب تحقق يك قياس برهاني هستند. شرايطي كه عالمان منطقي براي مقدمات برهان لازم دانسته‌اند عبارت‌اند از: 1. از منظر مادّه «يقيني» باشند؛ 2. نسبت به نتيجه «اقدم عند العقل (اعرف عند العقل يا اعرف من النتايج)» باشند؛ 3. با نتيجه «مناسبت» داشته باشند؛ 4. داراي «ضرورت» باشند؛ 5. «كليه» باشند؛ 6. در برهان لمّي، مقدمات بايد نسبت به نتيجه «اقدم عند الطبع» باشند. منطق‌دانان در بخش تصديقات، قوام هر استدلال را به دو حيث صورت و مادّه آن مي‌دانند. برهان ـ مطابق با تعريف انديشمندان منطقي ـ قياسي است كه از مقدّمات يقيني براي دست‌يابي به مطلوبي يقيني تشكيل شده است؛ ثمره اين قياس، هميشه قضيه‌اي يقيني است. با دقّت در اين تعريف درمي‌يابيم كه برهان از حيث صورت، داراي صورتي ضروري‌الانتاج، يعني قياس مي‌باشد. هم‌چنين از حيث مادّه نيز مشتمل بر مادّه‌اي يقيني است. بنابراين در تعريف استدلال برهاني دو حيث صورت و مادّه كه قوام يك استدلال را تشكيل مي‌دهند بررسي شده است. اگر قوام يك استدلال به دو حيث صورت و مادّه آن است، و از سويي نيز قياس برهاني از منظر صورت استدلال و مادّه استنتاج مشتمل بر عالي‌ترين صورت و با ضمانت‌ترين مادّه است، منطق‌دانان با ذكر شرايط مقدمات برهان در پي بيان چه چيزي هستند؟ به تعبير ساده، شرايط مقدمات برهان چه چيزي را مضاف بر صورت و مادّه برهان، بررسي مي‌كند؟ آيا با وجود تعريف تامي كه از برهان ارايه شد، نيازي به ذكر شرايط مقدمات برهان هست؟ اگر نياز است اين شرايط چه گره‌اي از كار معلّم يا متعلّم اين دانش خواهد گشود؟ در اين مقاله كوشيده‌ايم با توجه به اين پرسش، شرايط مقدمات برهان را تحليل و بررسي كنيم.

Logicians have considered necessary for a real demonstration to have certain conditions for its premises. These conditions allow a thinker to distinguish between a real and unreal demonstration, helping him or her thus obtain the ability to make use of a real demonstration in his or her scholarly discussions. Put it simply, the least necessary conditions, according to logicians, for the premises of a demonstrative syllogism, are as follows: ?. They must be “certain” in terms of matter. ?. Compared to their conclusion, they must be “better known or more familiar to the intellect”. ?. They must be “relevant” to their conclusion. ?. They must have “necessary relation”. ?. They must be “universal.” ?. In a causal demonstration, they must be “better known in itself (in nature)” than their conclusion. Logicians, in their treatments of judgments, consider any demonstration to subsist on its matter and form. Based on the definitions presented by logicians, demonstration is a syllogism with certain premises aiming at reaching a certain conclusion. This kind of demonstration always leads to a decisive conclusion. Pondering on this definition, we will find out that a demonstration has a decisive form with a necessary conclusion, which is what we call a syllogism, and a decisive matter. Thus, in giving a definition for a demonstration, the article seeks to study two aspects of a demonstration, i.e. , matter and form, on which a demonstrative syllogism subsists. If a demonstration subsists on matter and form and if a demonstrative syllogism has the best form and the most warranted matter, then what do the logicians want to say when they speak of the conditions of the premises of a demonstration? Put it simply, what do the conditions for premises seek to study other than matter and form? Upon giving a complete definition of a demonstration, do we again need to throw light on the conditions of the premises of a demonstration? If so, what contribution will such discussions make to the teachers or students of logic? The author aims to explain the conditions of the premises of the demonstration while keeping in mind the above-mentioned question.