به‌كارگيري ابزار مديريتي «ارزيابي راهبردي محيط زيست» در مسير توسعه پايدار

Using “Strategic Environmental Assessment” as a Managerial Means in Sustainable Development

جمهوري اسلامي ايران در حال‌گذار از مرحله صنعتي شدن است و اگر در فرايند رشد اقتصادي خود به تاثيرات زيست‌محيطي سياست‌ها، تصميمات و طرح‌هاي كلان توجه نكند، در آينده‌اي نه چندان دور با چالش‌هاي زيست‌محيطي متعددي مواجه خواهد شد كه رفع آنها تقريباً غيرممكن خواهد بود. بر اين اساس، ارزيابي راهبردي محيط زيست يكي از روش‌هاي مقبول براي دستيابي به اهداف توسعه پايدار است كه در آن به طور منظم و گسترده اثرات زيست‌محيطي سياست‌ها، برنامه‌ها و طرح‌هاي مربوط به توسعه مورد ارزيابي قرار مي‌گيرند. همچنين ارزيابي راهبردي محيط زيست مي‌تواند به عنوان يك ابزار مهم برنامه‌ريزي، در دسترس برنامه‌ريزان و سياست‌گذاران قرار گيرد تا بر اساس آن بتوانند اثرات بالقوه زيست‌محيطي را كه در نتيجه اجراي طرح‌هاي توسعه‌اي و برنامه‌هاي عمراني پديدار مي‌شوند، شناسايي كرده و گزينه‌هاي منطقي جهت رفع يا كاهش آنها را پيشنهاد نمايند. در اين ميان، اهميت و ضرورت وجود قوانين و مقررات ارزيابي راهبردي محيط زيست، كه پيشگيري بسياري از اين تبعات نامطلوب را امكان‌پذير مي‌نمايد، بيش از پيش احساس مي‌شود .با عنايت به اهميت موضوع، اين مقاله سعي دارد تا با معرفي اصول ارزيابي راهبردي محيط زيست و تبيين مزايا و كاربردهاي رويكرد مذكور، موانع و محدوديت‌هاي توسعه و اجراي آن را مورد بررسي قرار دهد و در نهايت، جهت تقويت مباني علمي، حقوقي و اجرايي ارزيابي راهبردي محيط زيست در كشور، راهكارهايي را پيشنهاد مي‌نمايد.

Iran is currently in transition to industrialization. Therefore, if careful attention is not paid to strategic environmental effects of large-scale plans and national policies, the country will be facing great environmental problems in not-so-a distant future which will prove hard to resolve. Strategic environmental assessment is an acceptable method to achieve sustainable developmental goals by frequent and regular assessment of environmental impact of various developmental policies, plans and projects. This assessment can be also used as an important means of planning by policymakers through which they will be able to identify potential environmental impact of developmental and civil projects and find logical options to eliminate or reduce them. Therefore, the importance of complying with rules and regulations requiring strategic environmental assessment cannot be over emphasized. It helps to prevent untoward consequences of development. The present paper introduces the principles of strategic environmental assessment and then explains its applications and advantages as well as the existing obstacles and limitations. Finally, it draws some mechanisms to bolster scientific, legal and executive foundations of strategic environmental assessment in Iran.