اثر تاريخ كاشت بر برخي خصوصيات زراعي و عملكرد دانه ارقام گندم زمستانه

Effect of Sowing Date on Some Agronomic Characteristics and Seed Yield of Winter Wheat Cultivars

به منظور ارزيابي اثر تاريخ هاي كاشت بر عملكرد و اجزاي عملكرد و برخي خصوصيات زراعي چهار رقم گندم و همچنين، تغييرات فنولوژيكي اين ارقام در طول دوره رشد، تحقيقي به صورت آزمايش فاكتوريل در قالب طرح بلوك-هاي كامل تصادفي با 3 تكرار در سال 1388 در ايستگاه تحقيقات كشاورزي اردبيل انجام گرفت. عامل اول شامل چهار رقم گندم ديم (آذر2، سبلان، سرداري و زاگرس) و عامل دوم شامل چهار تاريخ كاشت (10 و 20 مهر، 1 و 10 آبان) بودند. نتايج نشان داد كه تاريخ كاشت، اثر معني داري بر تعداد سنبله، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، درصد پوشش سبز، تعداد برگ، روز تا سنبله دهي، روز تا رسيدگي، درجه روز رشد، عملكرد بيولوژيك عملكرد دانه و شاخص برداشت داشت. به طوري كه در بين تاريخ هاي كاشت، تاريخ كاشت اول (10 مهر) با ميانگين عملكرد 4616 كيلوگرم در هكتار بالاترين عملكرد و تاريخ كاشت چهارم (10 آبان) با 2197 كيلوگرم در هكتار پايين ترين عملكرد را داشتند. همچنين، تعداد سنبله در متر مربع و وزن هزار دانه با تاخير در كاشت كاهش نشان داد. عامل رقم نيز اثر معني داري به جز تعداد برگ و تعداد پنجه بارور و نابارور بر ساير صفات مورد بررسي داشت به نحوي كه به ترتيب بيشترين و كمترين عملكرد در رقم سبلان با ميانگين 4750 كيلوگرم در هكتار و در رقم زاگرس با ميانگين 2757 كيلوگرم در هكتار به دست آمدند. اثر متقابل رقم در تاريخ كاشت در اكثر صفات مورد بررسي به جز ارتفاع ساقه، تعداد برگ، تعداد سنبله، وزن هزار دانه و عملكرد دانه در سطح احتمال 1 درصد معني دار بود. به نحوي كه اكثر صفات مذكور در تمام ارقام مورد بررسي در تاريخ كاشت چهارم (10 آبان) نسبت به تاريخ كاشت اول كاهش معني داري داشته است. در مجموع، پژوهش حاضر نشان داد كه تاريخ كاشت 10 مهر و رقم سبلان به ترتيب به عنوان بهترين تاريخ كاشت و رقم براي منطقه اردبيل و مناطق آب و هوايي مشابه آن مي تواند باشد.

To evaluate the effect of sowing dates on yield, yield components and some agronomic characteristics of four winter wheat cultivars and also their phenological changes, a factorial experiment based on randomized complete block design with three replications was carried out at the Agriculture Research Station of Ardabil (Iran) during 2009 growing season. First factor consisted of four wheat cultivars (Azar2, Sabalan, Sardari and Zagros) and second factor consisted of four sowing dates (1st, 10th, 20th and 30th of September). The results showed that sowing date had significant effect on the number of spikes, the number of seed per spike, 1000-seed weight, germination percentage, days to spike appearance, days to ripening, growing degree days, biological yield, seed yield and harvest index. The highest and lowest seed yields of wheat were obtained from sowing date of the September the first (4616 kg/ha) and sowing date of September 30th (2197 kg/ha) respectively. Delaying planting decreased the number of spikes per m2 and 1000-seed weight. Cultivars had significant effect on all of the traits measured, except leaf number, fertile and non-fertilie tillers. The highest and the lowest seed yields were obtained from Sabalan (4750 kg/ha) and Zagros (2757 kg/ha) cultivars respectively. Interaction of sowing date and cultivar were significant on all of traits measured, except stem height, the leaf number, the number of spikes, 1000-seed weight and seed yield (P < %1). On the whole, it can be concluded that the first sowing date (September the first) and Sabalan can be recommended to the farmers of Ardabil region and similar climatic conditions for higher yields.