بررسي نشانه‌هاي عرفي‌شدن براي مطالعه تجربي در ايران

An Investigation for Empirical Indicators of Secularization in Iran

به زعم بسياري از آنان كه نقش دين در جامعه امروز دغدغه پژوهشي آن‌هاست، عرفي‌شدن فرآيندي عام است كه دير يا زود همه جوامع را دربرمي‌گيرد. با وجود اين، در حوزه جامعه‌شناسي دين و آن‌جا كه نظريه‌هاي عرفي‌شدن تكوين يافته، به‌ويژه به دليل رخدادهاي دهه پاياني قرن بيستم و سال‌هاي ابتدايي قرن بيست و يكم، شواهد تجربي و نظريه‌هاي متضاد با تلقي عام از فرآيند عرفي‌شدن بيشتر شده است. در ايران نيز كه داراي ساختار اجتماعي درهم‌تنيده با دين است، اين بحث همواره اهميت اساسي داشته است. اما تنها در سال‌هاي اخير بوده كه اين بحث‌ها قالب مشخص و دانشگاهي بيشتري يافته است. با اين حال، هنوز غالب مباحث عرفي‌شدن در ايران در سطح نظري باقي مانده است. اين مقاله تلاشي است در جهت بررسي نشانه‌هاي تجربي عرفي‌شدن، كه به‌خصوص مي‌تواند در مطالعه تجربي اين فرآيند در ايران و بررسي صدق يا كذب نظريه‌هاي موجود در آن، مورد استفاده قرار گيرد. پس از طرح مباحث اوليه و تعاريف مرتبط، به انواع نظريه‌هاي عرفي‌شدن و سطوح اين فرآيند پرداخته شده است. در نهايت، در پرتو مباحث پيشين، نشانه‌هاي عيني براي مطالعه و سنجش تجربي عرفي‌شدن در ايران مورد بحث قرار گرفته است. بر اساس نتايج به دست آمده، نشانه‌هاي عرفي‌شدن در دو سطح نمودهاي فردي و اجتماعي شناسايي شده است. به اين ترتيب، مطالعه تجربي اين فرآيند در ايران نيز با جستجوي حضور و غياب و شدت و ضعف اين نشانه‌ها ممكن خواهد بود.

According to some scholars,ʹ whose concern is the role of religion in todayʹs society, secularization is a common process that will affect all societies inevitably. However, in the field of sociology of religion, in which theories of secularization have been developed, some theories against secularization theories have been developed because of the events happened in the last decades of 20th and early years of 21th century. In Iran where religion is interwoven in social structure, this issue has always had a fundamental importance for academic, ideological and political debates. However, it is in the recent years that these topics have found an academic and systematic framework. Meanwhile, most of Secularization discussions in Iran have on theoretical level. This article is an attempt to investigate the secularization indicators that can be primarily used in empirical study of this process in Iran and in examination the truth or falsehood of secularization theories. After introducing primary debates and related definitions, secularization theories have been discussed. Finally in the light of these theories, objective indicators of secularization process have been suggested for empirical study of the process in Iran. The study recognizes secularization indicators in two levels: individual and social level. Accordingly, the empirical study of secularization process in Iran can be done by searching for presence or absence and intensity or weakness of these indicators.