انديشه وحدت وجود در همس‌الجفون ميخاييل نعيمه

The Unity of Being in Mīkha’īl Naīma’s Hams al-Jufon

يكي از نظرياتي كه از ديرباز به متصوّفه نسبت داده شده، نظريه وحدت وجود است كه اساسي فلسفي- عرفاني دارد. اين نظريه كه به وحدت موجودات هستي نظر دارد، در عالم عرفان و فلسفه از جايگاه ويژه‌اي برخوردار است. درباره اين نظريه ديدگاه‌هاي متفاوتي بيان شده است و عارفانِ وحدت‌انديشي چون بايزيد بسطامي، حلاّج و ابن‌عربي درباره آن سخن گفته‌‌اند. در دوره معاصر نيز كم نيستند شاعران و اديباني كه به اين مقوله روي آورده و در آثارشان به آن پرداخته‌‌اند؛ ميخاييل نُعَيمه، انديشمند و اديب وحدت‌بين و يگانه‌انديش عرب، از آن‌جمله است. بيش‌تر آثار نعيمه به نثر است و همس‌الجفون تنها مجموعه شعري او به‌شمار مي‌رود كه در آن به روش‌هاي مختلف، عرفاني‌ترين ابيات را درباره اين رويكرد و مشرب عرفاني سروده است. نعيمه در اشعارش، مانند شاعري فيلسوف منبع ذات انساني را جويا مي‌شود و اعتقاد دارد كه روح انسان جزيي از روح خداوند است و ذات خداوندي و هستي و آفريدگان و طبيعت، كلّ زيبايي به‌نام خداوند را تشكيل مي‌دهند؛ كلّي كه از آن شروع شده و به آن برمي‌گردند. اين پژوهش درپيِ آن است كه با روش تحليلي- توصيفي، بروز و ظهور اين پديده عرفاني- فلسفي را در اشعار اين شاعر تازي، مورد بررسي و واكاوي قرار دهد.

The Unity of Being (Wahdat-e W?j?d) is a mystic-philosophical theory attributed to Sufism. The outstanding figures of Islamic mysticism such as B?yaz?d Bast?m?, Hall?j and Ibn Arab? deeply addressed this concept. M?kha’?l Na?ma, the prominent Arab scholar dedicated a considerable part of his writings to this concept. Hams al-Jufon is Na?ma’s sole poetical work that deals with the mystical concept of the Unity of Being- the majority of his works were written in prose. In this book of poetry, Na?ma, like a mystic poet, seeks the source of human essence. He believes that the human’s soul is part of God’s spirit. He holds the belief that the Essence of the Divine, the existence and the creatures form an entirety of Beauty called ‘God’. Therefore, this paper considers the philosophic- theosophical concept of Unity of Being in the poetical work of the Arab poet M?kha’?l Na?ma.