مباني‌ پرداخت ديه از بيت‌المال

Foundations of Paying Blood Money from the Public Treasury

ادله و براهين مختلفي در توجيه و تفسير پرداخت ديه از بيت‌المال كه از مصاديق روشن مسيوليت ناشي از عمل غير است، بيان شده است. مهم‌ترين مبناي اين مسيوليت در متون روايي و فقهي، قاعده «لايبطل دم امري مسلم» يا هدر نرفتن خون مسلمان، شناخته شده است. قاعده «الضمان بالخراج» يا تلازم بين انتفاع از نتايج يك شي با پرداخت خسارات به وجود آمده از طرف آن، را مي‌توان مبناي ديگري براي مسيوليت بيت‌المال بر شمرد كه مورد تصريح روايات قرار گرفته است. قصور حكومت در ايفاي وظايف خويش كه منجر به بروز حادثه و جنايتي شده و وجود برخي از ملاحظات اجتماعي، سياسي و عاطفي، از ديگر مباني مسيوليت بيت‌المال در پرداخت ديه است.

Various reasons are cited in the explanation and interpretation of the payment blood money (diyah) from the Public Treasury (Bayt-u al-m?l), which is a clear instance of vicarious liability. The most important basis for this liability in the hadith and fiqh sources is known to be the rule of "A Muslimʹs blood should not be shed in vain" (L? yabtul dam-u imra-in Muslim). The rule of "Al-zam?n-u bil-khar?j" or the correlation between making use from the profits of a thing and paying the damages inflicted to it is another possible basis for the liability of the Bayt-u al-m?l, which has been mentioned in the hadiths. Other bases for the liability of the Bayt-u al-m?l are the failure of government in performing its duties which resulted in the occurrence of the crime and a number of social, political, and emotional observations.