سازوكار تشكيلات ديواني در دوران وزارت ميرزا طالب‌خان اردوبادي

The Administration Mechanism during the Vizierate of Mirza Taleb Khan Urdubadi

ميرزا طالب‌خان اردوبادي، يكي از چهره‌هاي سياسي و ديواني عصر صفويه است كه در زمان شاه‌عباس اول و شاه‌صفي به مقام وزارت عظمي منصوب شد. شواهد و مستندات تاريخي، حاكي از آن است كه دستگاه ديواني در دوران وزارت او، به لحاظ مالي و نظارت بر عملكرد كارگزاران، دچار آشفتگي شد؛ تا جايي‌كه اين شرايط، در دور نخست، منجر به عزل او از منصب وزارت، و در مرحله دوم، منجر به قتل او - توسط شاه‌صفي- گرديد. پژوهش حاضر، حول محور اين پرسش سامان‌يافته است كه: شرايط اجتماعي و سياسي دوران حيات ميرزا طالب ‌خان، چه تاثيري در شكل‌گيري شخصيت و فعاليت‌هاي او در مسند وزارت داشت؟ يافته‌هاي تحقيق، نشان مي‌دهد كه طالب‌خان، فاقد هرگونه استعداد كافي و شايستگي لازم براي احراز مقام وزارت بود. اما ارتقا وي به وزارت، صرف‌نظر از نسبتي كه با خاندان خواجه نصيرالدين طوسي و وزير بزرگي چون ميرزا حاتم بيگ داشت؛ بيشتر، متاثر از شرايطي بود كه زمام‌داراني با خصوصيات فكري شاه‌عباس اول و شاه‌صفي، در آن حكمفرما بودند.

Mirza Taleb Khan Urdubadi is one of the political figures of Safavid era who was assigned to vizierate post at the time of both Shah Abbas I and Shah Safi. The historical documents reveal that during his vizierate the administrative organization experienced disturbance with regard to its economy and employee supervision. Such circumstances first led to his deposal from vizierate position and then caused his death by Shah Safi. The present study hovers around this question: How did the socio-political conditions in the lifetime of Mirza Taleb Khan influence his personality and actions during his vizierate? The findings of the study reveal that Mirza Taleb Khan lacked the necessary talent and qualifications for the vizierate job. However, regardless of other factors such as his familial linkage to Nasir al-Din al-Tusi and the grand vizier Mirza Hatam Beig, his promotion to this position was highly resulted by the mentality of the rulers of the time such as Shah Abbas I and Shah Safi.