رتبه‌بندي استان‌هاي كشور جمهوري اسلامي ايران از لحاظ دسترسي به شاخص‌هاي بخش بهداشت و درمان

Investigation and Ranking of Iranian Provinces in Terms of Access to Health Sector Indicators

مقدمه: امروزه، خدمات بهداشتي و درماني در هر جامعه زمينه ساز سلامت جسمي و رواني افراد و پيش نياز توسعه ي پايدار است. البته لازمه ي اين زمينه، در دسترس بودن متوازن و متعادل امكانات و تجهيزات بخش بهداشت و درمان در نواحي مختلف جغرافيايي مي باشد. مطالعه ي حاضر به شناسايي وضعيت توسعه يافتگي و رتبه بندي استان هاي كشور از لحاظ دسترسي به شاخص هاي بخش بهداشت و درمان پرداخته است. روش بررسي: اين پژوهش، از نظر هدف، از نوع پژوهش هاي كاربردي و از نظر ماهيتي، از نوع پيمايشي- توصيفي و از نظر زمان، تك مقطعي محسوب مي گردد. جامعه ي آماري تحقيق كليه ي استان هاي كشور در سال 1387 مشتمل بر 30 استان بودند. ابزار جمع آوري اطلاعات براي تهيه ي پيشينه و ادبيات نظري اين تحقيق، مستندات كتابخانه اي و اينترنتي بود و از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و مركز آمار ايران به عنوان مراجع رسمي اطلاعات كشور در اين زمينه، براي جمع آوري داده هاي مربوط استفاده شد. در اين مطالعه، از تكنيك تاكسونومي به منظور تعيين درجه ي توسعه يافتگي استان هاي كشور در اين بخش، از تكنيك آنتروپي شانون به منظور تعيين اوزان شاخص ها و از تكنيك تاپسيس به منظور رتب هبندي استان هاي كشور از لحاظ دسترسي به شاخص هاي بخش بهداشت و درمان استفاده شده است. يافته ها: نتايج تكنيك تاكسونومي حاكي از آن است كه از 30 استان كشور در اين بخش، تعداد 12 استان توسعه يافته، 9 استان نيمه توسعه يافته و 9 استان ديگر توسعه نيافته تلقي مي شوند. شاخص نسبت تعداد داروساز به جمعيت استا نها به عنوان مه مترين شاخص از سوي تكنيك آنتروپي شانون معرفي شد. همچنين نتايج تكنيك تاپسيس نشان داد كه از لحاظ دسترسي به شاخص هاي بخش بهداشت و درمان، استان سمنان رتبه ي اول و استان سيستان و بلوچستان رتبه ي س يام را دارد. نتيجه گيري: بنابراين به برنامه ريزان و مسوولان مربوط پيشنهاد مي شود در برنامه ريزي منطقه اي و تخصيص بودجه در اين زمينه، جهت رفع و يا كاهش نابرابري بين استان هاي كشور، اولويت ها را با توجه به درجه ي توسعه يافتگي استان هاي كشور و ميزان برخورداري استان هاي كشور از اين شاخص ها تعيين نمايند. واژه هاي كليدي: استان ها؛ ايران؛ شاخص هاي بهداشت و تندرستي؛ تكنيك ها؛ تاكسونومي؛ آنتروپي شانون؛ تاپسيس.

Introduction: Health services currently support physical and mental health of individuals and are a prerequisite for sustainable development in every community. However, such benefits cannot be gained unless balanced distribution of health and treatment facilities and equipments among various geographical regions is ensured. This study assessed the status of development and rankings of Iranian provinces in terms of access to indices of health sector. Methods: This applied, descriptive, cross-sectional study surveyed all Iranian provinces (n = 30) in 2008. In order to collect data, online and printed literate was reviewed and the reports of the Ministry of Health and Medical Education and the Iranian Statistics Center were used as references. The taxonomy technique was employed to determine the degree of development of different provinces. In addition, indices were weighted by Shannonʹs entropy. Finally, technique for order preference by similarity to ideal solution (TOPSIS) was used to rank the provinces of the country in terms of access to health sector indicators. Results: Taxonomy technique showed 12, 9, and 9 provinces to be developed, semi-developed, and underdeveloped, respectively. Shannonʹs entropy introduced the ratio of the number of pharmacists to the population as the most important indicator. According to TOPSIS, the provinces of Semnan and Sistan-and-Baluchestan ranked the first and last (30th) in access to health services. Conclusion: In order to reduce imbalance, health policy makers and officials are recommended to consider the developmental rankings of the provinces while allocating resources. Keywords: Provinces; Iran; Health Status Indicators; Techniques; Taxonomy; Shannonʹs Entropy; Technique for Order Preference by Similarity to Ideal Solution.