محله نوين/ الگوي جامعه‌شناسي شهري از توسعه محله‌اي

New Neighborhood/ Urban Sociology Pattern from Neighborhood Development

به دنبال رشد وسيع فيزيكي شهرها و گسترده شدن دامنه مبادلات انساني موضوع هويت‌يابي در محله‌هاي مسكوني و سازماندهي روابط ساكنين شهري با سكونتگاه‌هاي زيستي در شهر، واحد محله شهري به يكي از لوازم ضروري ساماندهي شهر تبديل شده است. در دهه‌هاي اخير محله، محيط اجتماعي و انساني آن به ويژه در سطح روابط اجتماعي زمينه را براي برنامه‌ريزي بهتر بازسازي شهري فراهم كرده است. از لحاظ علمي و نظري موضوع محلات شهري به مسيله‌اي مهم در ادبيات شهري تحول‌يافته و توجه بسياري را به خود جلب كرده است. مفهوم اجتماع (Community) در اين بررسي به واحد كوچك محل در يك شهر نيز اطلاق مي‌شود. مفهوم اجتماع طي دهه 60 تا مدت‌ها بر اساس مباني مختلف از حوزه اطلاعات جامعه‌شناسي حذف شده بود. از اين تاريخ به بعد اين مفهوم تنها در رشته‌هاي مورد ارتباط با سياست‌هاي اجتماعي مورد استفاده قرار گرفت. در چند دهه اخير نوعي علاقه فزاينده به احياي مفهوم و واقعيت قابل تحقق اجتماع در بين محققان شهري به ظهور رسيده است. محله واحد اجتماعي درون شهر تعريف مي‌شود كه ساكنين آن ممكن است بر حسب خصوصيات ويژه جمعيتي گرد هم آمده باشند. موقعيت اقتصادي از قبيل نوع شغل، شرايط عمومي اجتماعي مانند سطح برخورداري و رفاه اقتصادي و نيز تفاوت‌هاي فرهنگي و نژادي از جمله خصوصياتي است كه ممكن است محله‌نشينان را از يكديگر متمايز كند. به علاوه افراد ساكن در يك محل به لحاظ فضاي شهري و نوع تلقيات فرهنگي و شهروندي ممكن است در يك محيط مشترك زندگي و آرمان‌ها و ارزش‌هاي مشتركي را مورد هدف قرار دهند. محلات شهري، از لحاظ سازمان اجتماعي و نيز كاركرد و فعاليت ساكنين آنها از يكديگر متمايزند. از جمله عوامل موثر در تغيير ساختار محلات شهري طرح‌ها و برنامه‌ريزي‌هاي كنترل شده شهرها در دوران جديد است كه به گونه‌اي غير مستقيم سازوكار طبيعي شبكه زندگي و فعاليت محله‌اي را دگرگون كرده است. دگرگوني فوق به دنبال خود تاثيرات فراواني در شكل‌گيري ادراك، احساس و رفتار جديد در شهرنشينان همراه داشته است. بر اساس فرايند توسعه برنامه‌ريزي شهري، ايجاد شهر بر طبق تنظيم جغرافيايي جديد و يا دخالت در تقسيم‌بندي فضايي منجر به تجديد ساختار كالبدي شهرهاي مدرن در شكل نواحي منفصل و بي‌ارتباط شهري شده است، در صورتي كه محله‌هاي سنتي محصول انتخاب طبيعي ساكنين و خانوارها و برخوردار از رشد طبيعي بوده است. به طور كلي، محله‌هاي شهري پديده‌هاي بنيادي در نظام تنظيم شهري در گذشته و نيز در حال حاضر در بسياري از كلان‌شهرهاي جهان از جمله كشور ما تلقي مي‌شوند. با مطالعه سير پيدايش و توسعه محله‌هاي شهري مي‌توان دريافت كه محله‌گزيني در بسياري از شهرهاي بزرگ در سطح كشورهاي جهان در ارتباط مستقيم با كاركردهاي اقتصادي و اجتماعي موجود در اين شهرها قرار دارد. اين نوشتار ضمن نقد اجتماعي ساختار فضايي و اجتماعي شهرها در دوران جديد به دلايل و نيز چگونگي بسط و توسعه مفهومي و تحليلي محله‌گرايي جديد مي‌پردازد.

Since the city growth has increased widely, human relationship have broadened to a great extent and identity is added to every human neighborhoods to organize human relations based on urban settlements, defining urban neighborhood is quite essential in organizing new cities. Recently, the neighborhood and its social environment, especially in social relations, have provided an appropriate basis for better urban renewal planning. Therefore, the current subject of urban neighborhoods has become a serious matter in urban contexts theoretically and scientifically as well. In this paper the “community” is referred to as a small unit in a city. The term community had been eliminated from the field of information society from 1960 to recent decades. Since then, this term had only been used in sciences that are related to social politics. There has emerged a growing interest among urban researchers in regenerating this concept and this realizable reality. A neighborhood is a social unit within the city where people of the same characteristics have come together. Economic position such as the type of job, general social conditions such as the level of benefiting from welfare services and the cultural and racial differences are among different features that makes every neighborhood distinctive from the other. In addition, the neighborhood residents can develop common goals due to the fact that they have common beliefs and cultures and live in the same environment. Urban neighborhoods are different in social organization, functions and resident actions. The latest urban designs and planning control that have transformed the natural mechanism of life indirectly are among the factors that have changed the structure of urban neighborhoods. The above changes had extensive effects on the formation of new perceptions, feelings and behavior in residents. According to urban planning and development process, city formation on the basis of new geographical planning or intervening spatial organization will lead to Physical restructuring of the modern cities in forms of separate and unrelated sectors in the city, while traditional neighborhoods have resulted from natural selection and the natural growth of inhabitants and households. Generally, urban neighborhoods are considered a fundamental matter in the past and present urban planning system in many metropolises of the world including our country. Studying the advent and development process of urban neighborhoods, one can conclude that the neighborhood selection in many large cities of the world is in relation with the available social and economic functions in these cities. This paper is a social critic of spatial and social structure of the cities and also discusses the reasons and how to develop new conceptual and analytical new neighborhoods.