علت مرگ از ديدگاه ابن سينا و ملاصدرا

Cause of Death from Avicenna’s and Mulla Sadra’s Perspective

مرگ سه قسم است: مرگ اخترامي؛ ارادي؛ مرگ. در علت مرگ اخترامي و ارادي اختلافي وجود ندارد؛ علت مرگ اخترامي، عدم قابليت بدن براي تداوم تعلق نفس به آن است. علت مرگ ارادي، تزكيه نفس و ريشه كن كردن هواهاي نفساني و قطع تعلق نفس به بدن به اراده سالك است. آنچه مسيله اصلي اين تحقيق را در بر مي گيرد، بحث از علت مرگ طبيعي است. در پاسخ به علت مرگ طبيعي، سه رويكرد در فلسفه اسلامي وجود دارد. الف. رويكرد ابن سينا و اطبا كه به علت مادي و قابلي مرگ مي پردازند و تبيين فيزيولوژيك از مرگ ارايه مي دهند؛ ب. رويكرد كلامي كه به علل غايي بالعرض مرگ مي پردازند؛ ج. رويكرد وجودي ملاصدرا كه از غايت ذاتي و سبب حقيقي مرگ بحث مي كند و از اين راه ضرورت مرگ را براي همه آحاد بشري اثبات مي كند. از نظر ملاصدرا علت مرگ طبيعي، استكمال نفس است. اين ديدگاه از حيث نظام وارگي و بديع بودن، شايان توجه و تحقيق است؛ در اين مقاله به تبيين، تحليل و بيان وجوه تمايز نظريات موجود و كاستي هاي هر يك پرداخته مي شود.

Abstract Death is of three types: death in accident, voluntary death and natural death. There is consensus over the cause of voluntary death and death in accident. The cause of death in accident is the incapacity of the body to sustain its possession of the soul. The cause of voluntary death is the refinement of the soul, the eradication of passions and the dependency of the soul to the body of the mystic. The major concern of the present article is an explanation of the cause of natural death. In relation to the cause of natural death there are three approaches in the Islamic philosophy. The approach of Avicenna and the physicians is to deal with the receptive physical causes of death which leads to a physiological explanation. The second approach is thetheological one which deals with the accidental ultimate cause of death. The third one is Mulla Sadra’s ontological approach which deals with the ultimate inherent cause of death demonstrating the necessity of death to all human beings. From Mulla Sadra’s point of view, the completion of soul is the real cause of natural death. Due to its novelty and systematicity, this point of view deserves close attention and research. The present article tries to analyze and explain the similarities and distinctions of the current views on the cause of death and to demonstrate their deficiencies