بررسي و مطالعه جايگاه زنان و خاتون ها در عصر مغول با استناد به شواهد تاريخي و داده هاي باستان شناسي

Survey and Study of role of Women and Khatuns in Mongol Era, based on Historical and Archaeological Evidence

يكي از ملاك هاي مهم ارزيابي يك جامعه، توجه و يا عدم توجه به زنان و حضور آن ها در عرصه هاي مختلف اجتماعي است. تا جايي كه توجه به زن از عوامل ترقي و عدم توجه به او در جامعه، ديدگاهي غير مترقي و از علل عقب ماندگي محسوب مي شود. در ادوار مختلف زندگي بشر به اهميت نقش زنان در كنار مردان كمتر پرداخته شده است. در قرون مياني اسلام با ورود مغولان تا حدودي وضعيت زنان دگرگون شد و آنان توانستند تا اندازه اي آزادانه‌تر در كنار مردان در امور گوناگون جامعه به ايفاي نقش بپردازند. با توجه به پژوهش حاضر، كه با بهره‌گيري از منابع مكتوب تاريخي (رشيدالدين فضل الله همداني، عطاملك جويني، ابن بطوطه و...) و مدارك باستان شناسي (مينياتور، سفال) صورت گرفته است، معلوم گرديد؛ جايگاه برجسته زنان (به ويژه خاتون‌ها) در مناسبات سياسي و اجتماعي و همچنين بازتاب بارز حضورشان در حكومت، ريشه در زندگي بي‌پيرايه و سلوك ساده عشيره‌اي آن ها، در دوران قبل از به قدرت رسيدن مغولان، داشته است. جامعه‌اي كه در آن زنان همدوش مردان به فعاليت مي‌پرداخته‌اند و جايگاهي همسان با آنان داشتند. تساهل و تسامح مذهبي مغولان نيز از ديگر عواملي هستند كه به اين روند حضور زنان در جامعه دامن زده است.

From the cultural point of view, one of the important criteria for assessing a community is the amount of attention that is paid to women and their presence in social domains. At different periods of human life, the importance of the role of women alongside men has been neglected. according to archaeological evidence, except Neolithic and chalcolithic periods that subsistence were based on husbandry and agriculture, and women had equal life by the side of men ,this process has been changed with dominance of men at other historical periods. By arrival of Islam to Iran, equality didn’t occur in different groups of community. The process continued in earlier Islamic centuries, when in medieval centuries with Mongol arrival former circumstances somewhat changed and women alongside men could contribute to different activities of community. In fact, the Mongol era is the only period that equality between women and men could be observed clearly; reasons of this phenomenon have been investigated at specific social conditions in that time. This topic concerns the necessity of studying the status of women in that time. So the aim of this research is surveying the reasons of widespread role of women in the mentioned period in terms of historical and archaeological evidence. Applied method for this research is based on library studies, historical texts and archaeological data.