تغييرات جمعيت روستايي ايران و رابطه آن با مولّفه‌هاي توسعه در چند دهه ‌اخير

Rural Population Changes: A Study on the Relationship between Demographic Trends and Rural Development in Iran in Recent Decades

در اين مقاله تغييرات جمعيتي جامعه روستايي ايران بر حسب طبقات جمعيتي، شرايط محيطي و مولفه‌هاي معيشتي و توسعه‌اي با اتكا به ديدگاه‌هاي بازراپ و مك‌نيكل، تحليل شده است. در اين پژوهش، از 125817 آبادي كشور، تعداد 45085 واحد كه داراي جمعيت و فعاليت كشاورزي بوده‌اند، به مثابه روستا تعريف و انتخاب شده و روند تغييرات جمعيتي آن‌ها بر حسب وضعيت محيطي و توسعه‌اي تحليل شده‌ است. نتايج پژوهش نمايانگر آن است كه بيش از 85 درصد از افزايش جمعيت روستا‌ها در طول دهه‌هاي مورد بررسي، مربوط به نقاط روستايي بزرگ (بالاي 1500 نفر جمعيت) بوده ‌است. قطبي‌شدن جمعيت و امكانات در روستاها (بزرگ‌تر شدن روستاهاي بزرگ و كوچك‌تر شدن ‌روستاهاي كوچك)، گسترش و رشد روستاهاي دشتي و جلگه‌اي و كاهش روستاهاي كوهستاني، مهاجرفرستي روستاهاي زير صد خانوار، از نتايج ديگر اين تحليل است. تنوع فعاليت‌هاي اقتصادي، سطح عمقي‌شدن ‌كشت، امكانات توسعه‌اي، وضعيت طبيعي، اقليمي، مكاني روستا، نسبت بهره‌برداران كشاورزي، نوع روستا و تكنولوژي كشاورزي از مهم‌ترين متغيرهاي موثر بر تغييرات جمعيتي بوده است كه در مجموع 57 درصد واريانس آن را تبيين مي‌كنند.

In this article, based on the theoretical framework of Bazrup and McNichle, the population changes of rural areas of Iran are examined in terms of demographic, environmental, and developmental characteristics of the areas of the study. From 125817 rural areas of the country the population changes of 45085 areas were analysed based on the data of the National Census of Population and Housing from 1335 to 1375. The data revealed that during the last 50 years big villages (over 1500 inhabitants) have been account for more than 85% of the rise of rural population during the studied decades. The data also inferred to the polarization of population and infrastructure facilities, the growth of local plain villages and the decline of mountainous villages, and depopulation of villages with less than a hundred inhabitations. The results of a multi-variation analysis indicated the main variables affecting rural population changes included diversity of economic opportunities, level of agricultural intensification, developmental facilities, ecologic condition and natural location, the proportion of agricultural activities, and type of village and agricultural technology. These variables explained 57 percent of the changes of rural population.