كتابداري و اطلاع‌رساني و مفهوم پارادايم در فلسفه علم توماس كوهن

Library and Information Science and the Concept of Paradigm in the Philosophy of Tomas Kuhn

هدف: هدف از اين مقاله بررسي اين امر است كه آيا مفهوم پارادايم در فلسفه علم توماس كوهن، داراي مصداق يا مصاديقي در حوزه كتابداري و اطلاع‌رساني هست يا خير. روش: پس از بررسي اجمالي كتاب «ساختار انقلاب‌هاي علمي» و به‌ويژه مفهوم پارادايم در آن، نظريه‌پردازي‌هاي مربوطه در حوزه كتابداري و اطلاع‌رساني مورد بررسي انتقادي قرار مي‌گيرند و پيشنهادهايي مبني بر لزوم نگرش پارادايمي در اين حوزه ارايه مي‌شود. يافته‌ها: كوهن پارادايم را محور اساسيِ اجماع و اتفاق‌نظر در يك جامعه علمي مي‌داند. پس معني پارادايم را نبايد با «نحله»، «رهيافت»، «نظريه»، «پيش‌فهم» و نظاير آنها خلط كرد. به‌ويژه حضور «نحله‌هاي فكري متعارض» در يك حوزه علمي را نبايد به معني «وجود پارادايم‌هاي مختلف» دانست، زيرا كوهن وضعيت رقابت بين نحله‌هاي متعارض را وضعيت ماقبل ‌پارادايمي مي‌داند. با توجه به اين مطلب، بسياري از نظريه‌پردازي‌هايي كه حول و حوش مفهوم پارادايم در حوزه كتابداري و اطلاع‌رساني انجام شده‌اند، از معني مورد نظر كوهن دور افتاده‌اند. همچنين، مباحثي كه درباره «نامگذاري» اين رشته درگرفته‌اند، از اين ضعف رنج مي‌برند كه به خصلتِ اجماع‌آفرينِ پارادايم و فقدان آن در كتابداري و اطلاع‌رساني بي‌توجه بوده‌اند. اصالت/ارزش: ارزش اين مقاله كمك به تاملات مربوط به بنيان‌هاي نظري علم كتابداري و اطلاع‌رساني و تدقيق در مفهوم پارادايم با توجه به مسايل اين رشته است.

Purpose: The present work aimed to find out if the concept of paradigm in Tomas Kuhn’s Philosophy has any equivalents in the area of Library and Information Science (LIS). Methodology: After a comprehensive study of the book “The Structure of Scientific Revolutions”, especially the concept of paradigm in it, the LIS related theories are critically investigated and recommendations on the necessity of having a paradigmatic attitude towards this area are offered. Findings: Kuhn considers paradigm as the main axis of consensus in a scientific society. Then one could not mix the meaning of paradigm with such words of “school”, “approach”, “theory”, “pre-understanding”, and alike. The presence of “conflicting intellectual schools” in a scientific area could not be taken as equal to “the existence of different paradigm”, because by the Kuhn, the conflicting paradigms belong to the pre-paradigmatic situation. Accordingly, many of the theories given about the concept of paradigm in the area of LIS have gone far away from what Kuhn meant of it. Also, the debates on the meaning of LIS suffer from this fact that they have overlooked the consensus making feature of paradigm and lacking of it in LIS. Originality/Value: The value of this research is in helping to deepening in the fundamentals of LIS and especially the concept of paradigm with the regard to the LIS related problems