تحليل آسيب‌پذيري محيطي حريم شهر كرج با استفاده از روش تحليل سلسله‌ مراتبي

Analysis of environmental vulnerability in Karaj city area used AHP

كاهش خسارت هاي جبران‌ناپذير بحران هاي طبيعي در ايران نيازمند فهم صحيح علل و راهحل هاي كاهش آن ها است. در اين ارتباط، شناسايي شدت آسيب‌پذيري از جنبه‌هاي مختلف؛ محيطي، اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي و رواني و ميزان آمادگي جامعه در برابر آنها به عنوان تعيين‌كننده اصلي بحران معرفي مي شود. تبديل شهر كرج به مركز استان البرز و مهاجرت و افزايش روزافزون جمعيت و سكونت در شهر و حريم آن از مباحث مهم در استان تازه تاسيس البرز است. اساسي‌ترين اقدام براي جلوگيري از وارد شدن خسارات، آگاهي از كم و كيف امكانات و محدوديت‌هاي محيط طبيعي منطقه از جمله ويژگي‌هاي منابع آب و مخاطرات طبيعي است. براين مبنا براي مدل‌سازي پهنه‌هاي خطر و آسيب‌پذير حريم شهر كرج پايگاه لايه هاي اطلاعاتي از نقشه‌هاي پايه طبيعي تشكيل گرديد كه شامل؛ زمين‌شناسي، گسل، خاك، ميزان و جهت شيب، كاربري اراضي، تيپ اراضي، هيدرولوژي و پوشش سطحي است. در اين مطالعه با بكارگيري فرايند تحليل سلسله مراتبي (AHP) معيارها و زيرمعيار هاي موثر در تصميم گيري به روش زوجي مقايسه شدند، اولويت و وزن هر يك از آنها به روش پرسشنامه خبره دلفي محاسبه گرديد. با توجه به مقادير كمي وزن هر يك از عوامل، نقشه وزني هر عامل تهيه و در نهايت اقدام به تهيه نقشه آسيب‌پذيري با استفاده از لايه هاي وزني و ضريب وزني مربوط به هر يك از معيارها گرديد. نتايج حاصل از روش فرايند تحليل سلسله مراتبي به دليل دخالت دادن تعداد زيادي از معيارها مي تواند با واقعيت زميني منطبق باشد. بر مبناي معيارهاي مورد سنجش و انجام همپوشاني لايه ها در محيط GIS مهمترين عوامل آسيب پذيري محيطي منطقه منطبق بر سه مخاطره زمين لرزه، سيلاب و حركات دامنه اي بدست آمد. تمركز مجموع عوامل خطرخيز طبيعي همچون گسل ها، شيب هاي تند و آبراهه هاي متعدد در نوار كوهستاني حريم كرج باعث گرديده تا از جنبه هاي مختلف بخش‌هاي شمالي و شمال‌شرقي محدوده حريم شهر كرج از آسيب‌پذيري بالايي برخوردار باشد. در مقابل بخش‌هاي مركزي و جنوبي با ويژگي دشت هاي با شيب ملايم در محدوده آسيب‌پذيري پايين قرار دارند.

Irreversible losses of natural crisis in Iran are need to proper understanding of the causes and solutions to reduce them. In this regard, identifying the severity of the various aspects of vulnerability; environmental, social, economic, cultural, psychological, and society readiness against them is presented as the main determinants crisis. Karaj city turn as the center Alborz province and increasing immigration and residence in the city are important subjects in the new province of Alborz. The most substantial action in order to damage restriction is to be informed about the quality and quantity of possibilities and limitations of the natural environment including the regional characteristics of water resources and natural hazards. By this, for modeling of the risk and vulnerable zones of Karaj privacy, base layers were formed from the natural base maps that include; geology, fault, soil, slope, aspect, hydrology and vegetation. In this research the survey factors are calculated in way of mutual, comparison and weight of the items of sensation grade by the use of AHP method. Regarding weight quantity of each factor, weight plot prepared and finally the vulnerability map by use of each item weight layers and weight ratio prepared. Based on evaluated criteria and overlaying in GIS, the most important environmental factors in vulnerability are including to earthquake, flood and mass movement. Concentration of natural risk factors; as faults, steep slopes and numerous waterways in the mountainous region of Karaj has been caused to the northern and northeast parts of the Karaj area by high vulnerability in different aspects. In contrast, central and southern parts, with plain features and moderate slopes are specified in lower vulnerability.