مقايسه مفاهيم وطن و آزادي درغزليّات پنج شاعر آزادي

Comparing Fatherland and liberty conceptions in sonnets of five liberty poets

«آزادي» و «وطن» از اصلي‌ترين مفاهيم شعر مشرطه به شمار مي‌روند. ملك الشعراي بهار، عارف قزويني، ميرزاده عشقي، ايرج ميرزا و فرّخي يزدي نيز از معروفترين چهرههاي ادبيّات عصر مشروطه هستند كه بيش از ديگران به درون‌مايه‌هاي آزادي و وطن و مسايل مربوط به آن توجّه كرده‌اند. اين شاعران حتّي پس از برقراري مشروطه در برقراري آرمان‌هاي آن، در مبارزه با سنّت‌هاي منحط و فاصله‌هاي طبقاتي اشرافي كوشيدند. آنان فرزند راستين زمانه خود بودند و مسايل و نيازهاي اجتماعي عصر بيداري را آنگونه كه بايست، درك كرده بودند و با روشن بيني در اشعار خويش بازگو كردند و از خواستههاي اقشار فرودست و طبقه متوسّط شهر با زباني ساده و موثّر سخن گفتند. دو شاخصه عمده اشعار آنان، وطن دوستي و آزادي‌خواهي بود و دستيابي به قانون و عدالت را در سايه به دست آوردن آزادي ميدانستند. هرچند برداشت آنان از اين درون‌مايه‌ها كم و بيش متفاوت بود: آزادي و وطن از ديدگاه بهار بيشتر به مفهوم استقلال‌طلبي بود، از ديدگاه عارف و عشقي بيشتر در معناي مبارزه با عناصر سنّت‌ها، استبداد ستيزي و ايجاد وطني آباد و آزاد به كار مي‌رفت، از نظر ايرج ميرزا بيشتر مبارزه با اشرافيت و حمايت از اقشار زحمت‌كش و ديدگاه فرّخي، علاوه بر آزادي‌هاي اجتماعي و قانون‌گرايي بيشتر از انديشه‌هاي جامعه اشتراكي تاثير گرفته بود. به هرحال، ارجمندي اين شاعران در همين صداقت، صميميت، مردمي بودن و انديشه پاك آنان بود. در اين جستار، موارد يادشده با تجزيه و تحليل و مقايسه اشعار و آثار و نيز با بهره جستن از مهم‌ترين منابع مربوط به زندگي، شعر و انديشه آنان بررسي و به صورت كمّي سنجش و ارزيابي شده است.

“Liberty” and “fatherland” are regarded as the main conceptions of Mashrooteh poem. Malek. ol. shoaraye bahar, Aref qazvini, Mirzadeh eshqi, Iraj mirza and Farokhi yazdi are of the most famous characters of Mashrooteh period literature that paid attention more than others to liberty and Fatherland conceptions. Even after Mashrooteh establishment, these poets endeavored to establish its ideals, to combat the degenerated traditions and aristocratic class gaps. They were the honest sons of their own age and they had comprehended the social problems and needs of enlightenment period in a way that they should, and they recited them in their poems with clairvoyance, and discoursed on desires of lower class people and middle class people of cities with a simple and effective language. Two main indicators of their poems were patriotism and liberalism, and they knew how to attain law and justice in the shade of attaining liberty. Although their comprehensions of such conceptions were somehow different: in Bahar’s viewpoint, liberty and Fatherland for the most part meant independence wanting, in Aref and Eshqi’s viewpoints liberty and Fatherland mostly meant combating traditions’ elements, combating dictatorship and building a flourishing and free fatherland. In Iraj mirza’s viewpoint it meant combating aristocracy and protecting painstaking people, and Farokhi’s viewpoint mostly had taken effect from notions of communal society as well as social liberties and stay within the law. By the way, the venerability of these poets was in their honesty, confidance, being socialize and having pure notions. In this article the mentioned cases have been studied and evaluated quantitatively by analyses and comparing poems and pieces of writings, and also by making use of the main resources related to life, poem and their notions.