بررسي فقهي ـ حقوقي قوانين مربوط به جريمه و خسارت تاخير تاديه در ايران

A Study of the Provisions Concerning Penalty and Remedy for Late Payment according to Islamic Law and Jurisprudence

در كشور ايران همانند بيش‌تر كشورها، براي جلوگيري از آثار سو تعويق پرداخت بدهي‌ها، قوانين خاصي تدوين شده است. بخشي از اين قوانين مربوط به بدهكاراني است كه به دلايلي ناتوان از پرداخت بدهي خود هستند، بخش ديگر مربوط به بدهكاراني است كه در عين توانايي پرداخت، به دلايلي حاضر به پرداخت بدهي خود نبوده و در نتيجه مشكلاتي را براي جامعه و طلبكاران به وجود مي‌آورند. قوانين مربوط به بخش دوم كه با عنوان‌هاي «جريمه تاخير تاديه» و «خسارت تاخير تاديه» شناخته مي‌شوند به دلايل تشابه با عنوان «ربا» محل بحث و گفت‌و‌گو مي‌باشد و در طول زمان تغييرات و تحولات زيادي پيدا كرده است. در اين مقاله سير تحولات اين بخش از قوانين و آخرين وضعيت قوانين مصوب تبيين و از جهت فقهي مورد بررسي قرار مي‌گيرد و نشان داده مي‌شود كه آ‌ن‌ها گرچه با برخي آراي فقهي مراجع تقليد سازگار و با برخي ناسازگارند اما بر اساس مستندات فقهي قابل قبولي بنيان نهاده شده‌اند.

In order to prevent undesirable effects of late payment of debts, special provisions has been established in Iran, likes most countries. Part of these provisions is concerned with those debtors who are, for various reasons, unable to pay their debts; the other part is concerned with those debtors who, while able, fail to pay their debts for various reasons, and thus producing difficulties for the community and the creditors. Provisions concerning the latter, known as "penalty for late payment" and "remedies for late payment", are controversial because of their similarity to rib? (usury), and have been subject to changes and modifications in the course of time. In this article, the development of this part as well as its last situation are explained according to Islamic jurisprudence, and it will be showed that these provisions are based on acceptable grounds of Islamic jurisprudence, although they agree with opinions of some Islamic jurists and disagree with others.