مفهوم برهمن و خداي متشخص درفلسفه شانكارا

Shankara on Brahman and Personal God

مفهوم برهمن (هستي محض يا خداي نامتشخص) و ايشوارا (خداي متشخص) از موضوعاتي هستند كه اركان اصلي متافيزيك شانكارا را تشكيل ميدهند. شانكارا به اين موضوعات از ديدگاه مكتب ودانتا پرداخته و سرچشمه اصلي اين مكتب نيز در اوپانيشادهاست. اين مكتب شارحان مشهوري دارد كه هريك از آنها تفسير خاصي از برهمن و خداي متشخص ارايه نموده‌اند و در ميان آنها ديدگاه شانكارا و رامانوجا از اهميت خاصي برخوردار است. در اين نوشتار فقط به بررسي و معرفي آرا شانكارا پرداخته ميشود، زيرا مكتب ودانتا بيشتر با نام او عجين است. براي روشن كردن ابعاد مختلف مفهوم برهمن و خداي متشخص به مسيله مايا و جيوا كه مرتبط با بحث برهمن و ايشوارا است، نيز بنحو اجمال پرداخته شده است. شانكارا برهمن را عين هستي محض، آگاهي محض و بهجت يا وجد و شادي ميداند. وي معتقد است كه برهمن غيرقابل توصيف است و فقط ميتوان او را از طريق صفات سلبي توصيف نمود، ولي بمحض اينكه انسان سعي ميكند او را تحت مقولات عقلي قرار دهد و توصيف نمايد، مايا باعث ميشود كه او متعين گردد و بصورت خداي متشخص جلوه كند. در متافيزيك شانكارا، عالم كبير و عالم صغير، مظاهر حقيقت واحدي هستند؛ يعني حقيقت نهايي واحد است و از وجود واقعي برخوردار است ولي پديده‌هاي عالم از وجود واقعي برخوردار نيستند و نسبت آنها به برهمن نيز مانند نسبت موج به درياست. او همچنين مراتبي را براي برهمن و آتمان قايل است كه هريك از اين مراتب، قابل انطباق با يكديگرند. در بالاترين مرتبه از اين مراتب، عالم و معلوم، سوژه و ابژه، مدرِك و مدرَك متحد ميشوند و حقيقت واحدي را تشكيل ميدهند.

The concepts of Brahman (Impersonal God) and Ishwara (Personal God) constitute the central teachings of Shankara’s metaphysics. He approached these issues with reference to Vedantic school of thought as rooted in the Upanishads. Of all the commentators of the Vedanta school, Shankara and Ramanuja enjoy a prominent place; however, this article is limited to the former’s approach to the concept of Brahman and Ishwara. This is because Vedanta is mainly associated with Shankara’s name. Meanwhile, reference has been made to certain relevant concepts such as Maya and jiva in order to clarify the various dimensions of the concept of Brahman. According to Shankara, Brahman is identical with pure being, pure consciousness, and bliss. Brahman is ineffable and can only be described by its negative attributes. Yet, immediately after describing Brahman conceptually, Maya makes him appear in the form of Personal God. In Shankara’s metaphysics, Brahman as the macrocosm and Atman as the microcosm are the manifestations of Ultimate Reality. In Shankara’s view, Brahman and Atman possess various levels which are compatible with each other. At the highest level, the knower and knowledge, the subject and object, and the perceiver and perceived unite with each other and comprise a single reality.