بررسي ويژگي‌هاي سبكي داستان كوتاه «جشن فرخنده» از جلال آل‌احمد با رويكرد سبك‌شناسي انتقادي

A Critical Stylistic Analysis of Jashn-e Farkhonde

در اين مقاله، سبك شناسي انتقادي در داستان كوتاه را به‌صورت كاربردي به حوزه پژوهش هاي سبك-شناسي فارسي معرفي كرده‌ايم. پرسش اساسي تحقيق اين است كه ايديولوژي پنهان متن در داستان كوتاه «جشن فرخنده» اثر جلال آل‌احمد چيست، چه مولّفه هاي سبكي اي به كشف آن منجر مي شود و ايديولوژي پنهان متن چه كاركردي دارد. فرض بر اين است كه در اين داستان ايديولوژي ساز‌‌كاري براي مشروعيت بخشيدن به ستيز عليه سلطه است. اين پژوهش به‌روش لايه اي انجام شده است. ابتدا لايه بيروني و بافت موقعيتي متن مورد بررسي قرار گرفته، سپس دو لايه روايي و متني شامل كانون سازي، ميزان تداوم و جنبه هاي آن، و خردلايه هاي واژگاني، نحوي و بلاغي به عنوان مولفه هاي سبكي برجسته تجزيه، و تمام لايه هاي يادشده مرتبط با يكديگر و در ارتباط با گفتمان هاي رايج در زمان نويسنده تحليل شده است. نتايج پژوهش نشان مي دهد در اين متن، تقابل، مولفه سبكيِ مهم و معناداري است. ويژگي هاي سبكي متن، از تقابل شخصيت ها و تقابل گفتمان ها تا برجستگي قطب منفي كلام، نشان‌دهنده ايديولوژي پنهان متن است كه عبارت است از نارضايتي نويسنده، به عنوان روشنفكري منتقد كه طيفي از جامعه را نمايندگي مي كند؛ از هر دو جريان اجتماعي و سياسي مذكور در داستان. اين ايديولوژي سازكار مشروعيت بخشيدن به ستيز عليه سلطه را سازمان‌دهي مي‌كند. هدف پژوهش، كاربرد سبك شناسي انتقادي در تجزيه و تحليل داستان كوتاه فارسي و آشكار كردن اين امر است كه با برقراري ارتباط بين ويژگي هاي سبكي و كلان لايه گفتماني شامل بافت موقعيتي، لايه بيروني متن و مقوله هاي ايديولوژي و قدرت، مي توان به تفسير و درك و دريافت عميق‌تري از متن- اصلي‌ترين هدف دانش سبك شناسي- دست يافت.

This paper suggests the use of new branches of stylistics along with appropriate devices for the analysis of Persian texts. As a step in this direction, stylistic properties of Jashn-e Farkhonde, a short story of Jalalal-e Al-e ahmad, were analyzed with the approach of Critical stylistics answering these major questions: “What is the ideology behind the text?”, “What stylistic features discover this ideology?” and “What is the function of the ideology behind the text?” It is assumed that, in this short story, ideology is a mechanism for struggle against domination. To provide an answer to these questions, narrative and textual macro-layers of this short story are examined along with an analysis of focalization, focalization continuity (shifting focalization and multiple-focalization), facets of focalization (the perceptual facets including tense, order, duration, frequency and space, an overall and eye-bird’s view or a partial and close-up view, cognitive facet and ideological facet) and micro-layers of lexicon, syntax, and rhetoric in connection with the outer layer (the situational context of the text). It is assumed that the awareness obtained from focalization and analysis of micro-layers will result in the discovery of ideology and power relations in the text. The reslts showed that characteristics of text from contrasting personalities and contrasting discourses that reach unity to the narratorʹs father. Too much use of swear words and his imperative sentences indicate the hidden ideology of the text; that is dissatisfaction of author, as a critical intellectual that represents groups of community from both social and political currents mentioned in the story.