ﺗﺄثير سيستم هاي خاك ورزي و مديريت بقاياي برنج بر صفات مورفولوژيك و عملكرد

Effect of Tillage Systems and Rice Residue Management on Morphological Traits and Yield of Winter Rapeseed (Brassica napus L.) as Second Crop after Rice in Rasht

به منظور بررسي تأثير سيستم هاي خاك ورزي و مديريت بقاياي برنج بر صفات مورفولوژيك و عملكرد كلزاي پاييزه به عنوان كشت دوم پس از برنج در رشت، آزمايشي دو ساله به صورت فاكتوريل در قالب طرح پايه بلوك هاي كامل تصادفي با 3 تكرار طي سال هاي زراعي 83-1382 و 84-1383 در اراضي شاليزاري مؤسسه تحقيقات برنج كشور واقع در شهرستان رشت به اجرا درآمد. فاكتورهاي آزمايشي شامل سيستم هاي خاك ورزي در 3 سطح (بدون خاك ورزي، خاك ورزي حداقل و خاك ورزي متداول) و مديريت بقاياي برنج در 2 سطح (خارج نمودن بقايا و باقي گذاشتن بقايا) بود. صفات مورد ارزيابي شامل زمان شروع گلدهي، طول دوره رويش، ارتفاع بوته، تعداد شاخه هاي فرعي، فاصله اولين شاخه فرعي خورجين دار تا زمين، طول خورجين، عملكرد دانه و وزن خشك علف هاي هرز (20 و 40 روز پس از كاشت) بود. نتايج حاصل از اين آزمايش نشان داد كه ميان سيستم هاي مختلف خاك ورزي از نظر تمامي صفات مورد ارزيابي به جز طول خورجين، تفاوت معني داري وجود داشت. مديريت بقاياي برنج تنها بر صفاتي همچون زمان شروع گلدهي، طول دوره رويش و وزن خشك علف هاي هرز (40 روز پس از كاشت) اثر معني داري گذاشت. علاوه بر اين، هيچ يك از صفات مورد بررسي به اثر متقابل فاكتورهاي مورد بررسي، واكنش معني داري نشان ندادند. بالاترين ميزان عملكرد دانه با ميانگين 2278 كيلوگرم در هكتار به تيمار خاك ورزي متداول و خارج نمودن بقايا مربوط بوده و كمترين مقدار اين صفت نيز با ميانگين 1342 كيلوگرم در هكتار به تيمار بدون خاك ورزي و باقي گذاشتن بقايا اختصاص داشت. تيمار خاك ورزي متداول نيز از نظر عملكرد دانه، تفاوت معني داري را با تيمار خاك-ورزي حداقل نشان نداد. بر مبناي تجزيه و تحليل اقتصادي، به نظر مي رسد كه سيستم خاك ورزي حداقل در شرايط وجود يا عدم وجود بقايا داراي مزيت هايي در مقايسه با سيستم خاك ورزي متداول است كه كاربرد آن را توجيه مي كند.

In order to evaluate the effects of tillage systems and rice residue management on morphological traits and yield of winter rapeseed (Brassica napus L.) as second crop after rice in Rasht, a factorial experiment was conducted using randomized complete block design with 3 replications at Rice Research Institute of Iran (RRII, in 2003-2004 and 2004-2005 growing seasons. The experimental factors were tillage systems at 3 levels (T0: no tillage, T1: minimum tillage and T2: conventional or complete tillage) and rice residue management at 2 levels (R0: without residue and R1: with residue). The evaluated traits were time of flowering initiation, days to maturity, plant height, secondary branches number per plant, height of the lowest pod bearing branch, pod length, grain yield and dry weight of weeds (20 and 40 days after planting). The results of this experiment showed that there was a significant difference between tillage systems in terms of all the evaluated traits except pod length. Rice residue management had significant effects only on initiation of flowering, days to maturity and dry weight of weeds (40 days after planting). In addition, none of the traits showed significant response to the interaction of evaluated factors. The highest amount of grain yield with average of 2278 kg.ha-1 was related to conventional tillage system without residue treatment and the lowest amount of this trait with average of 1342 kg.ha-1 was obtained from no tillage system with residue treatment. Conventional tillage system treatment showed no significant difference with minimum tillage in terms of grain yield. Based on economical analysis, it seems that the minimum tillage treatment with or without residue have some advantageous compared with conventional tillage system which justifies its application.