واكاوي جايگاه خلاقيت هنري در حكمت صدرا با تكيه بر عالم امر و ابداع

A Study of the Place of Artistic Creativity in Sadra’s Philosophy based on the World of Command and Innovation

با توجه به اهميت مفهوم «خلاقيت» در دنياي امروز و با در نظر گرفتن رابطه عميق هنر اسلامي و فلسفه» اسلامي، بررسي جايگاه خلاقيت هنري از منظر فلسفه اسلامي و در اوج حكمت متعاليه ضروري بنظر ميرسد. در دستگاه فلسفي عرفاني ملاصدرا، نفس كه جانشين و مثال خداوند در زمين است، داراي هويتي امري و قادر به خلق مخلوقاتي است كه رابطه‌اش با آنها همانند رابطه خداوند با مخلوقاتش ميباشد. لذا در نگرش صدرا خلاقيت انسان در امتداد خلاقيت خداوند قرار دارد و انسان چون او قادر به ابداع صور قايم بالذات و ايجاد صور قايم به مواد است؛ بطوريكه اين صور بصورت صدوري در نفس انسان حاضر ميگردند. نفس انسان بكمك ادراكات خود و در سير صعودي و معرفتشناسانه قادر به تصور حقايق و تخيل صور خيالي است. بر همين اساس در اين نوشتار با بررسي نفس‌شناسي و نحوه وجودي آن، جايگاه خلاقيت هنري در چهار مرتبه ادراك محسوسات، اتصال به قوه خيال، اتصال به عالم مثال و درنهايت اتصال به عالم عقول بازخواني گرديده است.

Given the importance of the concept of “creativity” in today’s world and the deep relationship between Islamic art and philosophy, it seems necessary to explore the place of artistic creativity from the viewpoint of Islamic philosophy, in general, and the Transcendent Philosophy, in particular. In Mulla Sadra’s philosophical-gnostic system of philosophy, the soul, which is the vicegerent and image of God on the Earth, enjoys command and is capable of creating creatures with whom it bears a relationship similar to the one between God and His creatures. Therefore, in Mulla Sadra’s view, man’s creativity follows that of God’s and, like Him, man is capable of innovating some self-subsistent forms and creating some forms that depend on matter, so that they appear in man’s soul in the form of emanated forms. Hence, through a study of self-knowledge and its ontological mode, in this paper the writer has reviewed the place of artistic creativity at four levels of perception of the sensible, connection to the faculty of imagination, connection to the world of images, and, finally, connection to the world of intellects.