راهبردها و تفكرات جنگي ايرانيان در شاهنامه

War Strategies and Thoughts of Iranians in (Firdausi’s) Shahnameh

بزرگترين اثر حماسي و ملي زبان فارسي شاهنامه حكيم ابوالقاسم فردوسي است كه بخش مهمي از امور و كيفيات گذشته قوم ايراني را در بر مي گيرد. همان طور كه مي‌دانيم موضوع اصلي حماسه شرح نبردها و دلاوري هاي گذشته اقوام مختلف است. شرح نبردها در شاهنامه، با افسانه ها آميخته شده و چهره‌ اي اسطوره اي و خارق العاده پيدا نموده است. يكي از اجزا مهم جنگ، شيوه هاي نبرد است كه امروزه به آن تاكتيك گفته مي شود. شاهنامه مملو از نكات و دستورهاي جنگي بوده كه بيشتر آنها با مفاد نظام نامه‌ها و كتاب‌هاي شيوه كارزار فعلي كه در نتيجه تجارب جنگ‌هاي متعدّد دنيا تدوين شده، مطابقت دارد. در اين پژوهش ابتدا تعاريفي از جنگ،حماسه، انواع، علل و اصول نه گانه جنگ و تطبيق آن با شاهنامه ارايه كرده، آنگاه به جنگ و روش‌هاي نبرد در شاهنامه مي‌پردازيم. سپس اين جنگ‌ها و روش‌ها مطابق اصول و روش‌هاي جنگي امروز نامگذاري مي‌گردد. تطبيق اين روش‌هاي تاكتيكي، نشان از راهبردي بودن روش‌هاي جنگي شاهنامه مي‌دهد.

As the greatest epic and national work composed by Firdausi, Shahnameh covers major parts of the affair and social life of the traditional Iranian ethnics. Epic mainly refers to wars and bravery of the past tribes. Explanations of wars in Shahnameh are interwoven with fictions such that they have changed into extraordinary and legendary picture. One of the main components of war is the way it is fought, which is identified as tactics. Shahnameh is rich in terms of war points and commands many of which are compatible with the provisions of codes of conduct and the current war manuals developed in the light of various wars in the world. This study first offers definitions on war, epic, kinds and causes and nine principles of war and their compatibility with the similar notions in Shahnameh. Then, war and strategies of war in Shahnameh are elaborated. Then, those notions are renamed based on the current and common principles and strategies. Compatibility of these tactics is an indication of the strategic nature of war strategies in Shahnameh.