بازخوانيِ نيّت‌مندِ اسناد در پژوهش‌هاي تاريخي پيشنهاد مدلي دومتغيّره براي بازتفسيرِ رخدادهاي تاريخ معاصر ايران

The readout of documents with intention in historical researches Introducing a two-variable model for re-interpretation of the events of Iran contemporary history

سند به‌مثابه مادّه‌ي خام در گزارشِ رويدادهاي تاريخي حضور دارد. گاهي فقط براي معطوف‌كردن متن به چشم‌نوازشدنِ استنادهاي پي‌درپي از اسناد بهره مي‌گيريم و گاهي كه خود را به نگره‌اي پيشيني مجهّز ساخته‌ايم، از اسناد بهره مي‌بريم. اگر سند را مادّه‌ي خامِ چندمنظوره بدانيم، كارويژه‌ي آن عبارت خواهد بود از: عاملِ ميانجيِ جهشِ كيفي از كتابتِ وصف‌گونه به تبيينِ رويدادهاي تاريخي. بايسته است‌ در بررسي رويدادها، با تكيه بر وصف و شرح، به بيان دالّي و تفهّمِ رويداد دست يازيم؛ اين امر به كاربستِ شيوه‌هاي نوين پژوهش منوط است. در تفهّمِ رويدادهاي تاريخي، اسناد، خودبه‌خود سخن نمي‌گويند، بلكه مولفه‌هاي پژوهشيِ كمك‌دهنده اسناد را به برون‌افكندنِ درون‌مايه‌هاي خود وادار مي‌كنند. در روايت‌هاي وصف/ شرح‌گونه از رخدادهاي تاريخي، اسناد ارزشي يكسان دارند؛ ولي در بيان‌هاي نگره‌مندانه‌ي تاريخي، از ارزش برخي سندها كاسته، و بر اهميّت برخي ديگر افزوده مي‌شود. نگارنده مي‌كوشد با تكيه بر برخي از اسناد دوران قاجار، الگويي را در پژوهش‌هاي تاريخيِ مبتنيِ بر اسناد پيشنهاد دهد كه به‌نظر مي‌رسد ما را به حيطه‌ي درون‌نگريِ تاريخِ تحوّلات ايرانِ معاصر رهنمون خواهد ساخت.

Document is the raw material of historical eventsʹ report. Sometimes we use documents as a makeup instrument for our texts and sometime we use documents with a prior theory. If we define document as a multifunctional raw material, its especial function will to play the role of mediator for quality mutation from descriptive writing to explanation of historical events. In the process of eventsʹ survey, it is better to present a testimonial and comprehensive explanation of event than to present a descriptive explanation. This approach will be applied by new research methods. In the understanding process of historical events, documents would not be useful by themselves. But research auxiliary elements will force the documents to reveal their inside. Documents have equal value in the descriptive explanation of historical events; but in theoretical explanation of history, some documents lose their value and some documents get more importance. Author is trying to propose a model for historical research based on documents. To achieve this goal author will try to use some documents from Qajar period as samples. It seems this approach will pave the way of acceding to the field of inward survey of history of changes in contemporary Iran.