تطور انديشه‌هاي كلامي در ميان اهل‌سنت از صفاتي‌گري تا اشعري‌گري

Sunnite Theological thoughts; from Attributism to Ash’arites

انديشه‌هاي كلامي در تاريخ اهل‌سنت، با تحولات بسياري همراه بوده است. در آغاز، اهل‌حديث از جمله نماينده فكري آنها احمدبن‌حنبل پرداختن به علم كلام را ناپسند مي‌دانستند، ولي به‌ناچار در برابر مخالفان بدان گراييدند و مكتب كلامي خاصي يافتند كه به« صفاتيه» معروف است. بر اين اساس، اعتقاد‌نامه‌هايي منتشر كردند كه از جمله آنها، اعتقاد نامه قادري بود كه القادربالله، خليفه عباسي به طور رسمي انتشار داد. تطور مهم ديگر اين بود كه دو مثلث از بزرگان آنان، دگرگوني‌هاي اساسي هم در انديشه‌هاي كلامي و هم در روش بحث پديد آوردند: مثلث اول، عبدالله‌بن‌سعيد كلابي، ابوالعباس قلانسي و حارث‌بن‌اسد محاسبي بودند كه مي‌توان آنها را حلقه اتصال ميان اهل‌حديث و اشاعره دانست. مثلث دوم نيز، ابوجعفر طحاوي، ابومنصور ماتريدي و ابوالحسن اشعري بودند. در اين ميان، آنچه پذيرش عام يافت، كلام اشعري بود كه پس از مخالفت‌هاي بسيار، سرانجام مكتب كلامي پذيرفته شده بيشتر اهل‌سنت شد و درحال حاضر نيز، همان وضعيت را دارد.

The Sunnite history of theology has undergone tremendous changes. In the beginning, Ahmad ibn Hanbal, a leading Sunnite traditionalist disfavored theology, but later he changed his mind under the pressure of his opponents and established a new theological school known later on as ‘attributism’. Based on their attitudes, they published many doctrinal treatises including Qadiri doctrinal treatise which was published by al-Qadir bill?h, an Abb?side caliph. Later major developments were brought about in Sunnite theological views and method of debate by two triads of their main personalities. The first included ‘Abdull?h bin Sa‘aid Kel?bi, Abul Abb?s Qal?nsi and H?rith bin Asad Muh?sibi. They served as a link between the people of tradition and Ash‘arites. The second consisted of Abu Ja‘afar ?ah?vi, Abu Mansur M?turidi and Abu al-Hasan Asha‘ari. However what gained widespread acceptance though after strong oppositions raised by its opponents and what is also the mainstream today is Ash‘arite theology.