ارتباط عقل و اعجاز (پژوهشي در حديث تناسب معجزات)

The Relation between the Intellect and Miraculousness (A Research on the Suitability of Miracles)

تناسب معجزه‌ي هر پيامبر با حرفه و هنر رايج در عصرش، مبحثي شناخته شده ميان دانشمندان است. اين مضمون به طور مسند، اولين بار از امام هادي(ع) نقل شده است. اما به دلايلي كه در متن خواهد آمد، به امام رضا(ع) نسبت داده شده است. سند اين خبر ضعيف است؛ در نتيجه، بررسي مضمون آن ضروري است. در اين خبر، راوي ابتدا از دليل تفاوت‌ معجزات پيامبران مي‌پرسد و امام(ع) تناسب معجزه‌ي هر پيامبر با فن رايج در عصر وي را براي اتمام حجت بر مردمان ضروري مي‌شمارد و فصاحت مردم عصر نزول را تمام كننده‌ي حجت بر آنان مي‌داند. در انتهاي حديث، راوي از حجت زمان خويش مي‌پرسد و امام(ع) عقل را معرفي مي‌نمايد. اما مقاله حاضر براي ارايه‌ي راهكاري براي فهم دليل رويارويي حجيت عقل و اعجاز قرآن كه موهم عدم حجيت قرآن به دليل عدم فصاحت مردمان زمان‌هاي بعد از نزول است، به بررسي نقش عقل در حجيت معجزات ـ اعم از حسي و عقلي ـ پرداخته و به اين نتيجه مي‌رسد كه عقل ـ حتي در معجزات حسي ـ همزمان با ارايه‌ي معجزه مطرح بوده و در اتمام حجيت آن، نقش بسزايي ايفا مي‌نمايد. از سويي ديگر، با اشاره به ابعاد گوناگون اعجاز قرآن و جاودانگي اعجاز آن، حجيت آن در تمام اعصار را نتيجه‌گيري مي‌شود. لذا، انتهاي اين حديث در مقام سلب حجيت از قرآن نيست، بلكه عقل را به عنوان حجتي معرفي مي‌نمايد كه مي‌تواند با فهم كتاب خدا، مدعيان راستين را از دروغگويان بازشناسد.

Conformity of miracle of every prophet with the prevailing art and occupation of every time is a well-known matter among scholars. Such a theme is narrated for the first time through a chain of transmitters from the 10th Shi‘a Imam (al-Hadi), though it is attributed to the 8th Imam (al-Rida). As the chain of transmission of the hadith is poor, investigation of its theme is necessary. In this hadith, the transmitter asks first the reason of difference of prophets’ miracles first and Imam treats conformity of miracles with the prevailing art of prophet’s time as necessary considering eloquence of people of the time as an accomplishing factor in this regard. Then, the transmitter asks about the authoritative agent of his own time and Imam introduces the intellect. In order to present a way for understanding why authority of the intellect is presented as opposing the miraculousness of the Quran which may allude to non-authority of the Quran because of lack of eloquence in people of later times, the present essay investigates the role of intellect in the authority of miracles, whether sensory or intellectual, and comes to the conclusion that the intellect has simultaneously been present even in sensory miracles playing a significant role in accomplishment of the latter’s authority. On the other hand, authority of the Quran in all times is concluded by mentioning various dimensions of Quranic miraculousness and eternity of its miraculousness. Therefore, it is concluded that the final part of hadith does not intend to negate authority of the Quran; rather, it introduces the intellect as an authoritative proof which can distinguish between truthful and liar people.