بررسي فرسايش خندقي با استفاده از روش تحليل سلسله مراتبي در شهرستان رودبار استان گيلان

Investigation of Gully Erosion by using the Analytical Hierarchy Process Model Case study: Roudbar, Gilan Province, Iran

يكي از انواع پديده‌هاي ژيومرفولوژيكي كه خسارات زيادي به اراضي كشاورزي، مرتعي، جاده‌ها و... وارد مي‌نمايد و نقش مهمي در افزايش ميزان رسوب دارد، فرسايش خندقي مي‌باشد كه شناسايي علل و مدلسازي آن نقش مهمي در مديريت حوزه‌هاي آبخيز و جلوگيري از تخريب اراضي دارد. در اين تحقيق براي شناسايي مناطق تحت تاثير فرسايش خندقي از عكسهاي هوايي به مقياس1:40000، تصاوير ماهواره‌اي IRS هند، بازديد صحرايي و عمليات ميداني با استفاده از GPS ، و نقشه پراكنش فرسايش خندقي تهيه گرديد. در ابتدا با بررسي سوابق تحقيقاتي، تعدادي از مهمترين عوامل موثر در رخداد اين نوع فرسايش مانند سنگ شناسي، شيب، منابع و قابليت اراضي، جهت شيب و كاربري اراضي مورد بررسي قرار گرفتند. در مرحله بعد با به كارگيري روش تحليل سلسله مراتبي، عوامل موثر به صورت زوجي با يكديگر مقايسه و ضريب وزني عوامل محاسبه شده است. در نهايت اقدام به تهيه نقشه پهنه‌بندي حساسيت اراضي به فرسايش خندقي و ارايه مدل در حوزه گرديده است. نتايج حاصل از اين تحقيق نشان داد كه واحد‌هاي مارن سيلتي و مخروط افكنه‌هاي قديمي 100 درصد و تيپ اراضي تپه ماهور 57 درصد از مناطق تحت تاثير فرسايش خندقي را به خود اختصاص داده‌اند. ضمنا طبقه شيب20-5 درصد (حدود 92 درصد)، جهت شيب جنوبي (82 درصد) و كاربري مرتع فقير (100 درصد) داراي بيشترين گسترش مناطق تحت تاثير فرسايش خندقي در حوزه مورد مطالعه مي‌باشند. ضمنا روش تحليل سلسله مراتبي، به دليل اولويت‌بندي عوامل، مدل مناسبي جهت پهنه‌بندي حساسيت اراضي به فرسايش خندقي به شمار مي‌رود.

Gully erosion is one of the geomophological phenomenon that causes numerous losses to farmland, rangeland, roads, and increased sediment rate. Recognition of the causes and modeling gully erosion has an important role in watershed management, which aids in preventing the destruction of lands in sustainable development. In this research, a gully erosion map was prepared with the use of airphotos at a scale of 1:40000, IRSsatellite images, and a field survey with the use of GPS. Initially, with respect to the lack of comprehensive research and an investigation of prior research,factors such as lithology, slope, land unit, aspect and landuse were studied. Then, by using the analytical hierarchy method, the impacting factors were binary compared with each other. A weighted coefficient for each factor was computed. Finally,we prepared a gully hazard zonation map and watershed model. The results of this investigation showed that marl silt and old Makhroot Afkana (100%) and land type Tapa Mahoor (57%) are effected by gully erosion. In the investigated area, this study showed that the majority of gully erosion influenced:i) land that had a slope of 5%-20%(which consisted of approximately 92% of the entire land area);ii) land that had a southern slope (82%); and iii) poorly covered range land (100%). The analytical hierarchy method is a suitable model for determining gully erosion susceptibility in the Aliabad catchment.