تحليل مكاني و زماني رسوب معلق در حوزه آبريز قره سو

Analysis of the Spatial and Temporal Suspended sediment of Qarahsu Drainage Basin

تحقيق حاضر با هدف برآورد بار رسوب معلق حوزه‌ها با استفاده از عوامل هيدروكليمايي و نيز تعيين الگوي تغييرات مكاني و زماني رسوب در حوزه آبريز قره‌سو واقع در استان اردبيل صورت پذيرفت. براي انجام اين تحقيق از داده‌هاي 7 ايستگاه باران‌سنجي و هيدرومتري هم نام طي يك دوره 22 ساله استفاده گرديد. روش تحقيق مبتني بر تحليل‌هاي آماري رگرسيوني بين متغيرهاي بارش، دبي و رسوب در محيط نرم افزار SPSS بود و مدل‌هاي بهينه با توجه به روابط همبستگي بالا و معني داري قابل قبول استخراج گرديد. نتايج حاصله حاكي از همبستگي بسيار ضعيف متغير بارش متوسط با متوسط رسوب معلق در ايستگاه‌هاي مورد مطالعه بود. در مقابل متغير دبي همبستگي متوسط و معني داري با ميزان رسوب معلق داشت و در بهترين حالت بيش از 52 درصد تغييرات رسوب دهي را تبيين نمود. نتايج تغييرات مكاني رسوب نشان داد كه ايستگاه دوست بيگلو با متوسط سالانه رسوب 79/1749 تن در روز بيشترين و ايستگاه لاي با متوسط سالانه رسوب 7/1 تن در روز كمترين ميزان رسوب دهي را در حوزه مورد مطالعه داشتند. تغييرات زماني رسوب نشان دهنده بيشترين ميزان رسوب در فروردين ماه وكمترين آن در مردادماه بود. از طرفي تغييرات سالانه رسوب در ايستگاه‌هاي لاي و پل سلطاني با روند افزايشي و در ساير ايستگاه‌ها با روند كاهشي رو به رو بود، در حالي كه روند‌هاي دبي تنها در ايستگاه لاي حالت افزايشي را نشان مي‌داد. در اين ميان تغييرات سالانه بارش به غير از ايستگاه ساميان در ساير ايستگاه‌ها روند افزايشي را نشان داده و نا هم‌سويي زيادي با روندهاي رسوب و دبي از اين لحاظ داشت.

This study is aimed at estimating suspended sediment load in watersheds using hydro-climatic factors with the intent to determine spatial and temporal variations of sediment yield in Qarah Su drainage basin, Ardebil Province. For this study, data from seven rain gauge and hydrometric stations during a 22-year period were used. The research was based on statistical regression analysis between variables of precipitation, discharge and sediment load using SPSS software, extracting optimal model according to high correlation and acceptable significance.The results indicated very poor correlation between the mean rainfall and mean suspended sediment load in the studied stations. In contrast, discharge showed moderate and significant correlation with the suspended sediment load, which in the best condition,it explained 52% of the precipitation variations. Results of spatial variations showed that Dostbaglu station with average annual sediment load of 1749/79 tons per day had the maximum sediment yield. Lay station with an average annual sediment load of 1/7 ton per day had the minimum sediment yield in the studied basin. Temporal variations showed the highest sediment load rate in April and the in July. Variations in annual sediment load have an increasing trend in Lay and Pole Soltani stations, whereas other stations have a decreasing trend. The discharge trends showed an increasing mode only in Lay station. Meanwhile, with the exception of the Samian station, variations in annual precipitation in the stations showed increasing trend, which has considerable difference with the trends of sediment load and discharge.