مباني انسان شناسي حكومت ديني از منظر حكمت متعاليه

Anthropological foundations of religious government from the perspective of transcendental philosophy

ملاصدرا اصل وجود انسان را نفس، و بدن را مركب و ابزاري براي رشد نفس ‏مي‏داند. نفس نيز با پشت سرگذاردن مرحله نباتي و حيواني، به مرحله انساني مي‏رسد. در اين مرحله نيز از عقل هيولاني به عقل بالملكه و سپس به عقل بالفعل و عقل مستفاد ارتقا يافته و به كمال شايسته انساني دست مي‏يابد. از نظر ملاصدرا راه‌هاي رسيدن به سعادت سه عامل تفكر، دين و اخلاق است. نقش دين در كمال انسان بي‌بديل و يگانه است. انسان مراحل مختلف هستي (غيب و شهود، دنيا و آخرت) را تنها با استفاده از دين، با سعادتمندي پشت سرمي‏نهد. لذا براي وصول به اين سعادت، بايد به دنبال اجرايي كردن دين بود. عامل اجراي دين در زندگي انسان سياست است و ملاصدرا سياست را خادم شريعت دانسته، سياست بدون شريعت را به بدن ‏بي‏سر تشبيه مي‏كند. هدف از سياست حاكميت عقل بر غضب و شهوت در زندگي فردي و اجتماعي، و نتيجه آن نيز، حاكميت عدالت در جامعه بشري است. از نظر وي، حاكميت نيازمند شرايطي خاص است و هر كسي شايستگي آن را ندارد. فقط اشخاص خاص با ويژگي‌هايي خاص مي‌توانند عهده‏دار اين مسيوليت باشند. اين ويژگي‏ها تحت عنوان «كمالات اوليه و ثانويه» مورد بحث قرار مي‏گيرد. ملاصدرا «حكومت ديني» را برآيند چنين سياستي دانسته، مدينه فاضله انساني را در پرتو آن قابل تحقق مي‏داند.

In MollaSadra’s view, human’s existence is essentially his soul while the body is a tool and a roadster for man’s soul to flourish. The soul in its turn, with passing the vegetative and animal stages reaches to the human stage. In this stage it also grows fromhylic intellect to dispositional intellect and then to actual intellect and acquired intellect and gains access to the perfection worthy for human being. In MollaSadra’s view, three agents of thought, religion and morality serve as ways to prosperity. The role of religion in man’s perfection is unparalleled andunique. Human passes different stages of existence (visible and invisible, this world and the hereafter) prosperously only with the assistance of religion. So to gain such a prosperity, the execution of religion must be followed. The agent that executesthe religion in man’s life is policy and MullaSadraconsiders the policy as the servant of the divine law and he likens the policy without the divine law to a body without a head. The goal of policy is sovereignty of reason over anger and lust in personal and social life the result of which is the sovereignty of justice in human society too. In his view, sovereignty calls for special conditions,soall of the people do not deserve it and only special personalities with certain features can undergo this responsibility. These features have been argued under the title of “first and second perfections”. MollaSadra counts religious government as the consequent of such a policy and believes that human utopia can be materialized in the light of it. Keywords: human, soul, divine law, religious government, transcendental philosophy