توحيد عبادي

Monotheism in worship

«توحيد عبادي» يكي از مفاهيم اساسي در حوزه عقايد ديني است و فهم ناقص و يا غلط آن، تاثير مخرّبي در وحدت امّت اسلامي و داوري نسبت به اعمال مسلمانانِ طوايف و مذاهب مختلف دارد. مقاله حاضر بر تبيين صحيح اين اصطلاح متمركز شده است. همچنين از بيان دلايل توحيد در عبادت فروگذار نكرده و به اختصار و اشارت، به اين مهم نيز پرداخته است. دقت و تامّل در تعاريف ارايه شده از سوي اهل لغت درباره واژه «عبادت» و همچنين تعاريف مفسراني مانند شيخ طوسي، زمخشري، قرطبي و فخر رازي، به دست مي‏دهد كه اين‏گونه تعاريف مانع اغيار نبوده و به مدلول آنها در تطبيق بر مصاديق خارجي و تمييز موحد از مشرك هرگز نمي‏توان ملتزم شد. آنچه مي‏تواند در كنار عنصر ظاهري عبادت - يعني نهايت خضوع و تذلّل در مقابل يك موجود- تعريف توحيد عبادي را كامل ‏كند، توجه به انگيزه فراگيرِ عمومِ موحدان و مشركان در مقام پرستش است. اين انگيزه عبارت است از اعتقاد به الوهيت معبود؛ يعني اينكه معبود، خالق هستي، مدبّر موجودات و تعيين كننده سرنوشت پرستش‏گر است.

Monotheism in worship is one of the fundamental concepts in the realm of religious doctrines a defective or fault understanding of which will have a destructive effect on the solidarity of the Islamic community and also on the judgment about the doctrines of different clans and denominations of Muslims. The present article has concentrated on the exact and true explanation of this term. Also it did not miss to explain the reasons of monotheism in worship and it briefly indicated to this important issue. A full attention and contemplation on the definitions given by the lexicographers about the word of worship (Ibadah) and also the definitions given by the exegetes like Sheikh al-Toosi, al-Zamakhshari, Qurtubi and Fakhr al-Razi, proves that this kind of definitions are not exclusive and the conformation of their signification can never be undertaken to external instances. Beside the exoteric element of worship, what can complete the definition of monotheism in worship is to pay attention to the common motive of all monotheists and polytheists in the status of worship that is the extreme modesty and humility before an existence. This motive consists of the belief in the divinity of the object of worship that is to believe that the object of worship is the creator and sustainer of the existences and the determiner of the fate of the worshipper. Keywords: monotheism in worship, polytheism in worship, divinity, worship, polytheist, monotheist