بررسي عوامل محيطي موثر بر ميزان فرسايش آبي مطالعه موردي: حوزه آبخيزمنطقه طالقان، زير حوزه وركش

Investigation on Environmental Factors Influencing Water Erosion Case Study:Taleghan Basin, Varkesh Sub-basin

هدف از‌اين پژوهش، بررسي تاثير برخي از عوامل محيطي بر ميزان فرسايش، تعيين مهمترين آنها و شناخت روابط حاكم بين ميزان فرسايش در واحد‌هاي كاري و عوامل محيطي (خصوصيات خاك، شيب، جهت، ارتفاع، مقاومت سنگ، رخساره و درصد پوشش گياهي) مي باشد. به منظور تهيه نقشه واحدهاي كاري به روش ژيومرفولوژي ابتدا شيب، جهت، طبقات ارتفاعي، سنگ شناسي و رخساره‌هاي ژيومرفولوژي تهيه و از تلفيق آنها نقشه واحدهاي كاري تهيه شد. سپس نمونه برداري از پوشش گياهي به روش تصادفي- سيستماتيك در 10 پلات همراه با تعيين درصد تاج پوشش گياهي در هر واحدكاري صورت گرفت. اندازه پلاتهاي نمونه برداري با توجه به نوع و پراكنش گونه‌هاي گياهي به روش حداقل سطح تعيين شد. به منظور بررسي خصوصيات خاك منطقه، در هر واحد كاري 5 پروفيل حفر گرديده و از عمق 50-0 سانتي متري نمونه برداري صورت گرفت سپس ويژگي‌هايي خاكشناسي شامل بافت، درصد آهك، درصد ماده آلي، درصد سنگ سنگريزه، اسيديته و هدايت اكتريكي اندازه گيري شد. ميزان فرسايش آبي در هر واحد كاري به روش E.P.M تعيين گرديد. براي تجزيه و تحليل داده‌ها از روش آناليز مولفه‌هاي اصلي (PCA) استفاده شد. نتايج به دست آمده نشان داد كه از ميان عوامل محيطي مورد بررسي به ترتيب ماده آلي ، رخساره فرسايشي ، درصد پوشش گياهي و درصد آهك به عنوان مولفه اصلي اول 993/33 درصد و درصد سيلت‏‏‏‏، جنس سنگ و درصد رس به عنوان مولفه اصلي دوم 295/17 درصد و در مجموع از ميان عوامل مورد بررسي 288/51 درصد از ميزان تغييرات فرسايش در حوزه آبخيز وركش طالقان را توجيه مي كنند.

The purpose of the current study is to investigate the effects of some environmental factors on erosion value, to determine the most important governing factors and the relation between erosion of working units and environmental factors (soil characteristics, slope, aspect, elevation, lithology, geomorphology faces and vegetation cover percentage). We used the geomorphology method to prepare a working units map. This map was derived by overlaying slope, aspect, elevation, lithology andgeomorphology face maps.In order to study plant cover, random-systematic sampling in each working unit was conducted in ten plots.Regarding the species type and distribution, the area of each plot was determined based on the minimal area method. Canopy cover of species was determined in each plot. Furthermore, five profiles were sampled within the working units to study soil characteristics at depths of 0-50 cm. Subsequently, the texture, percent of lime, organic matter, gravel, pH and EC were measured. Erosion value was determined in each working unit by the E.P.M. method.Statistical analysis was performed using Principal Components Analysis (PCA) through the PC-ORD4 software program.The results showed that among environmental factors, the vegetation cover, lime percentage, face and organic matter were the first set of factors that determined the change in erosion value by 33.99%.The second set of factors that included loam,stone resistance and clay percentage play contributed to the change by 17.295%. These two sets of factors altogether explain 51.288% of the erosion value variation in VarkeshBasin.