بررسي ادله اهل‌سنت درباره آيه استخلاف و ارتباط آن با عصر ظهور

A review of AhulSunnahʹʹsreasoning about the verse of ʹʹEstekhlaf ʹʹ and its relationship with the age of Appearance

چكيده برخي مفسران و متكلمان اهل‌سنت كوشيده‌اند براي آن‌چه پس از رحلت پيامبر اكرم? رخ داد، مستندات قرآني بيابند. يكي از اين آيات، آيه استخلاف (نور: 55) است كه در نظر متكلمان و مفسران اهل‌سنت جايگاهي ويژه در مبحث خلافت دارد و از جمله مستندات اصلي آنان در اثبات خلافت ابوبكر و ديگر خلفا به شمار مي‌رود. اهل‌سنت كوشيده‌اند مفاد آيه را به‌گونه‌اي تحليل كنند كه از يك سو اين آيه شريفه فقط بر خلفا منطبق شود و از سوي ديگر به رد و ابطال هر نوع تحليل و تفسيري كه امكان تطبيق بر غيرخلفا وجود داشته باشد بپردازند. بنابراين، معتقدند كه در عبارت ?وَعَدَاللهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ? خطاب به صحابه و حاضران در عصر نزول است. بر همين اساس، برخي مفسران اهل‌سنت همچون فخر رازي، حمل آيه بر ايمه شيعه را نادرست قلمداد مي‌كنند. آلوسي نيز امام مهدي? را به‌دليل حاضر نبودن در عصر نزول، از مصداق‌هاي آيه خارج كرده است. اما بر اساس مفاد آيه و احاديث شيعيِ هماهنگ با ظاهر آيه شريفه، قوم موعود، ايمه اطهار? و امام مهدي? و ياران آن حضرتند. اين احاديث، وقوع اين وعده در صدر اسلام را باطل مي‌دانند و وعده را به عصر ظهور امام مهدي? اختصاص مي‌دهند.

Abstract Some of the Sunni scholars have attempted to find Quranic documentation for what happened after death of the Prophet Mohammad. One such Quranic verses is the verse of ʹEstekhlafʹ (Noor: 55), which has a special standingin the views ofSunni theologians and commentators in the issue of caliphate. It is one of their arguments for proving the rightfulness of the Caliphate of Abu Bakr and the other Caliphs. These Sunni scholars have attempted to interpretthe content of this verse in a way thatit can only be applied to Caliphs and also reject any other interpretation that may make way for its applicationto anybody other than actual Caliphs.Therefore, the audience of the following verse is taken as to be present in the age of Prophetʹs lifespan: va ad allahollazinaamanoomenkomvaamelossalehat(Traslation of the verse: God has promised to those who believe and do good deeds.) Accordingly, some Sunni commentators such as Fakhr al-Razi,have denied the application of the Ayah to the Shiite Imams (who havenʹt been present at the Prophetʹs lifespan).Aloosi has also ruled out its application to Imam Mahdi, who has not been present due to the absence of Imam Mahdi. However, according to Shia Hadith, both the content and the form of this verse show that the promised people are the holy twelve Imams including Mahdi and their followers?These hadiths rule out the fulfillment of this promise at the same age as the Prophetʹs lifespan. Thus, Shiite sources argue that fulfillment of this promise is only possible at the age of re-appearance of Imam Mahdi.