منظومه فرهنگي؛ كاربرد استعاره منظومه شمسي براي ساماندهي سازمان‌هاي فرهنگي جمهوري اسلامي ايران

Cultural System: Using Solar System Metaphor for Organizing the Islamic, Republic of Iran’s Cultural Organizations

نگاهي به عملكرد و نقش سازمان‌ها و نهادهاي فرهنگي جمهوري اسلامي ايران، چند ويژگي مشترك و كلان را درباره مجموعه آنها نشان مي‌دهد: تعداد زياد اين سازمان‌‌ها؛ نبود تمايزهاي ماموريتي ميان آنها؛ تداخل و موازي‌كاري در فعاليت‌ها؛ كمبود هماهنگي كلّي (دو و چندسويه) در سياست‌گذاري و اجرا؛ و نبود يك ستاد فرماندهي مركزي قدرتمند و موثر. اين عوامل موجب شده تا در چرخه سياست‌گذاري فرهنگي كشور، سازمان‌هاي مختلفي از تدوين سياست تا اجرا و نظارت بر آن را عهده‌دار شوند و چنين وضعيتي با بروز تداخل‌هاي ماموريتي، نتايج ناخواسته‌اي را در پي آورده كه ازجمله مهم‌ترين آنها بروز ناهماهنگي در عملكرد سازمان‌هاي فرهنگي، توسعه افقي و غيرهدفمند اين سازمان‌ها، و مصرف رو به رشد بودجه است كه نهايتاً اثربخشي نه‌چندان مطلوب بدنه فرهنگي نظام يعني سازمان‌ها و نهادهاي فرهنگي كشور را به دنبال داشته است. استعاره‌ها ديرزماني است كه در حوزه‌هاي مختلف علوم انساني ازجمله در دانش سازمان و مديريت براي تبيين وضعيت و درك و شناخت پديده‌ها به‌كار مي‌روند. اين مقاله بر آن است كه با استفاده از استعاره «منظومه» برپايه كاركرد منظومه شمسي، وضعيت مطلوب و آرماني مجموعه سازمان‌ها و نهادهاي فرهنگي كشور را درقالب يك «منظومه فرهنگي» تبيين نمايد. پرسش اصلي مقاله آن است كه «آيا مشكل اصلي كشور در حوزه فرهنگ، نبود يك نظام جامع مديريت فرهنگي براي هدايت مجموعه سازمان‌هاي فرهنگي كشور است؟»، در پاسخ، نخست با استناد به پژوهش‌هاي كاربردي متعددي كه ازسوي شورايعالي انقلاب فرهنگي و مجمع تشخيص مصلحت نظام انجام يافته به تبيين اين مشكل و راه‌حل‌هاي مرتبط با آن مي‌پردازد و سپس با معرفي چند ويژگي برگزيده از منظومه شمسي، استعاره منظومه را درقالب منظومه فرهنگي براي تبيين ويژگي‌هاي نظام فرهنگي مطلوب در ساماندهي سازمان‌هاي فرهنگي جمهوري اسلامي ايران به‌كار مي‌گيرد.

A look at I.R. of Iran’s cultural institutions and organizations, and a survey of their role in shaping the society’s cultural conditions, provide some general and shared characteristics, namely, multiplicity of these organizations, their lack of mission distinction, interference and parallel work in their affairs, lack of coordination in policy making and execution, and lack of a powerful and effective supervisory center. These are the main causes of disharmony in the country’s cultural performance and their aimless expansion with huge budget consumption leading to undesirable the inefficiency of the country’s cultural corpus. Metaphors have been used to facilitate our understanding of different phenomena including different fields of humanities such as management. The present article has in the same manner adopted the metaphor of “cultural system” , after the expression “Solar System” , in order to shed light on the ideal condition the country’s cultural institutions and organizations can have. To answer the basic question, “Is our main problem in the cultural field a lack of a comprehensive cultural management system?” the research has first tried to make the matter more explicit and provide solutions by gathering evidence from various practical researches done by the Higher Council for Cultural Revolution and the Expediency Council. It then uses the cultural system metaphor by borrowing some major features from the Solar System, in order to elucidate the ideal cultural arrangement that can contribute to organizing cultural centers and institutions of the I.R. of Iran.