برنامه ريزي منطقه اي در ايران: اقدامات و چالش ها

Regional Planning in IRAN: Actions and Challenges

برنامه ريزي منطقه اي فرآيندي براي تلفيق برنامه هاي توسعه اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي با بعد فضايي در جهت تعادل بخشي ميان سه عنصر انسان، فعاليت ها و فضا، در درون و بين مناطق به منظور دستيابي به الگوي آمايشي مناسب و پايدار است. اين مقاله در صدد است ضمن تشريح ابعاد تيوريكي موضوع برنامه-ريزي منطقه اي به تحليل و تبيين بسترهاي فكري و اقدامات عملي برنامه ريزي منطقه اي در ايران پرداخته و چالش هاي موجود در اين زمينه را مورد تجزيه و تحليل قرار دهد. نتايج حاصل از اين بحث نشان مي دهد كه اگر چه موضوع برنامه ريزي منطقه اي در نظريه‌هاي كلاسيكي و نيوكلاسيكي مورد غفلت قرار گرفت اما بعدها ديدگاه هاي دوگانگي اقتصادي، همگرايي منطقه‌اي و رويكردهاي قطبي‌شدن در ساختار فضايي، مسيله برنامه ريزي منطقه اي را مورد كنكاش قرار دادند. در ايران نيز علي رغم نابرابري فزاينده اي كه در ساختار توسعه منطقه اي در كشور وجود دارد و ضرورت برنامه ريزي منطقه اي نيز از اولين برنامه توسعه اجتماعي- اقتصادي (34-1327) احساس مي شد، اما غلبه برنامه ريزي ملي و ساختار بخشي هيچگاه فرصت مناسبي را براي برنامه ريزي منطقه اي فراهم نكرد و هم اينك نيز شكل گيري اين الگو از برنامه ريزي در كشور با چالش هاي اساسي مواجه مي باشد كه بدون رفع آنها دستيابي به توسعه فضايي متعادل و پايدار كه از اهداف اصلي برنامه ريزي منطقه اي است امكان پذير نخواهد بود.

Regional planning is a process for integrating social, economical and cultural development plans with spatial dimension for making equilibrium between three elements of human being, activities and space in within and between regions for achieving sustainable and appropriate pattern. The aim of this paper is while describing theoretical dimensions of regional planning dissolve and explain thinking beds and practical activities of regional planning in Iran and analyzing existence challenges in the context. The results reveal that although regional planning is neglected in neo-classic and classic theories but view points such as economical dichotomy, regional convergence and polarization approaches in spatial structures deliberate regional planning issue. In IRAN notwithstanding exceeding disparity existing in regional planning structure, the necessity of regional planning from the first socio-economic development plan (1948-1955) felt, but with dominancy of the national planning and partial structure regional planning had not any occasion and nowadays this pattern of planning in country faced with many challenges that without removal of them, accessing to sustainable and balance spatial development that are major goals of regional planning, is not convincible.