خطر اخلاقي و ارايه الگوي كاربردي كاهش آن در عقود مشاركتي

The Investigation of Moral Hazard Problem along with Offering of a Practical Model for Decreasing It in Musharakah Contracts

با وجود گذشت نزديك به سه دهه از طرح نظري و اجرايي قانون بانكداري بدون ربا در ايران همچنان تمايلي از سوي نظام بانكي به اجراي واقعي عقد مشاركت وجود ندارد. بررسي‌ها نشان مي‌دهد يكي از مهم‌ترين علل اين عدم رغبت، وجود مسيله «خطر اخلاقي» است. از طرف ديگر موسسات مالي كه به اجراي اين عقد مي‌پردازند، از يك طرف به دليل بالا بودن هزينه نظارت و از طرف ديگر باور نداشتن تاثير نظارت بر كاهش بدهي‌هاي بانكي در اين نوع تامين مالي، در اجراي صحيح عقد دچار مشكل مي‌شوند و حتي به سود مورد نظر خود دست نمي‌يابند. ساختار اين مقاله به اين صورت است كه در بخش نخست، تا حد امكان مباني نظري مسيله خطر اخلاقي كه به ادبيات كارگزار ? كارفرما در تيوري نمايندگي مربوط است بررسي خواهد شد. سپس با ارايه الگويي كاربردي شرايط به وجود آمدن مسيله خطر اخلاقي در قرارداد مشاركت بين بانك و بنگاه تبيين و درنهايت استراتژي‌هايي مانند استفاده از كميته نظارت، بازرسي مستمر و... براي بانك به منظور كاهش احتمال خطر اخلاقي ارايه خواهد شد. اين مقاله درصدد است با ايجاد رويكرد جديدي به قراردادهاي مشاركت‌محور در تحقيقات پولي و مالي، گامي موثر در جهت هموار نمودن بسترهاي استفاده بيش از پيش عقود مشاركتي در بازارهاي پولي و مالي كشور فراهم نمايد.

Although it has passed about three decades from the theoretical and executive scheme of interest-free banking in Iran, but still has not been seen any desire from banking system to implement real Musharakah contract. Studies have shown that one of the main reasons of this attitude is moral hazard. On the other hand, the financial institutions, which perform Musharakah contract, have some problems in appropriate implementation of this contract because of high supervision cost and the fact that they do not believe in the positive influence of supervision on declining banks debts in this kind of financing in one hand and they can not achieve their expected returns in the other hand. In the first section of this paper we attempted to elaborate literature of moral hazard which is related to principle-agent literature in agency theory. Then we have explored the situations which the moral hazard problem occurs in Musharakah contract between bank and firm via the presentation of a practical model. Finally, some strategies like using a supervision committee, continuous inspection, etc. are suggested for a bank to decrease probability of moral hazard. The goal of this paper was to smooth situations for using more and more Musharakah contracts in money and financial markets by creating new approach to Musharakah-based contracts in monetary and financial researches.