روان شناسي شخصيت سالم از منظر قرآن

Psychology of a healthy personality from the perspective of the Qurʹan

چكيده روانشناسي شخصيت سالم يكي از مقولات بنيادين در انديشه معاصر است. امروزه بسياري از فيلسوفان، جامعه شناسان و روانشناسان رويكرد كاركردگرايانه به دين دارند؛ يعني به جاي بحث عقلاني از دين (رويكرد واقع‌گرايانه) يا علاوه بر بحث عقلاني از دين‌، از آثار و نتايج التزام نظري و عملي به دين در حوزه نيازهاي رواني و نيازهاي اجتماعي بحث مي‌كنند. در نوشتار حاضر، پس از معناشناسي «شخصيت» در روانشناسي، به مولفه‌هاي «شخصيت سالم» در گفتمان قرآن پرداخته شده است. تامل در آرا و نظريات روانشناسان، نشان از آن دارد كه روان‌شناسان در معرفي «شخصيت سالم» نظر واحدي ندارند و از آنجا كه تاثير مباني فلسفي در حوزه روانشناسي حقيقتي انكار‌ناپذير است و مكاتب مختلف روانشناسي، در بستر معرفت‌شناسي و انسان شناختي رشد يافته‌اند، تاثير ديدگاه‌هاي معرفت‌شناختي مكاتب مختلف در معرفي «شخصيت سالم» قابل ملاحظه است. از سويي ديگر، در نگاه برخي روانشناسان، ويژگي شخصيت سالم تحت تاثير متغير‌هايي چون عوامل فرهنگي و تربيتي، شرايط اجتماعي و اقتصادي و عوامل روان‌شناختي قرار دارد. در حالي كه قرآن به تمام ابعاد و شيون وجودي انسان توجه نموده و او را موجودي دو بعدي «روحاني ـ جسماني» معرفي نموده است. نوشتار حاضر روان‌شناسي شخصيت سالم را با توجه به سه ضلع وجود آدمي يعني: 1. گرايش و گروش، 2. بينش و نگرش، و 3. روش و منش بر اساس آموزه‌هاي قرآن كريم ترسيم نموده است. نيز به اين نكته تاكيد نموده كه همان گونه كه جسم سالم در حوزه پزشكي از ويژگي‌هايي برخوردار است كه در سراسر گيتي سالم به شمار مي‌رود، شخصيت سالم از منظر قرآن نيز براي همه انسان‌ها و در همه مكان‌هاي جغرافيايي، ويژگي‌هاي يكساني دارد؛ اگر چه فرهنگ و باورهاي آنان، داوري ديگري داشته باشد. اين ويژگي‌ها تابع متغير‌هاي مختلف نمي‌باشد. كليد واژه‌ها: قرآن‌، انسان‌، شخصيت سالم‌، روان‌شناسي.

Psychology of a healthy personality from the perspective of the Qurʹan Dr. Behrooz Yadullah Poor Assistant Professor at Babol University of Medical Sciences Mahnaz Fazeli Kibriya M. A. in Clinical Psychology Abstract Psychology of a healthy personality is an important topic in the contemporary thoughts. Today most of the philosophers, sociologists and psychologists have a functional approach toward the religion. Instead of conducting a rational discussion on religion [factual approach] or besides having a rational approach, they discuss the theoretical and practical implications and outcomes of religion in the field of personal and social needs. The present writing firstly defines “personality” according to psychological accounts then he deals with the Quranic discourse on “healthy personality”. The study in the psychologists’ theories shows that there is no basic consensus on definition of a healthy personality; because as a matter of fact psychology is affected by various philosophical foundations and different psychological schools have grown with different epistemological and anthropological backgrounds. As a result different schools with their epistemological approaches have different definitions of a “healthy personality”. On the other hand, according to some psychologists, the characteristics of a ‘healthy personality’ are deeply affected by cultural, educational, social, economic and psychological variables. But the holy Quran has concentrated on human’s existential aspects and believes that the human enjoys a two-dimensional [spiritual and physical] existence. The current writing while considering the three dimensions of human’s existence 1) tendency, 2) sight and world view, 3) behavior, tries to sketch the psychology of a healthy personality in the light of the Quranic doctrines. He has also paid heed to the fact that a physically healthy 7person enjoys some characteristics that are commonly understood throughout the world, similarly according to the Quran, all the human beings irrespective of their geography and other things enjoy the same characteristics. However, their culture and beliefs might differ. These characteristics are not affected by various variables. Keywords: the Quran, Human, Healthy Personality, Psychology.